اختصاصی کرب و بلا؛ فهیمه فرهمندپور؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام در برنامه‌ای از سلسله برنامه‌های «عاشورا و امروز ما» با اشاره به اینکه مرور تاریخ و تاریخ‌نگاری از جمله موضوعاتی است که موجب عبرت آموزی می‌شود، گفت: تاریخ اسلام و بررسی زندگی پیامبر (ص) و سایر امامان معصوم (ع) نیز جزئی از این مقوله است با این تفاوت که ما در مورد این بزرگان به جای تاریخ، سیره و به جای تاریخ‌نگاری به سیره‌نگاری آنها می‌پردازیم.
وی ادامه داد: اولاً باید به این مسئله اشاره کرد؛ دلیل آنکه ما به سراغ زندگی و سیره این بزرگان می‌رویم به آن خاطر است که آنها برای ما انسان‌های مهم و محبوبی هستند و دوماً اینکه فرقی میان تاریخ و سیره وجود دارد و با وجود آنکه هر دو ممکن است بر روی مخاطب اثر خود را بگذارند اما مطالعه سیره موجب می‌شود که ما خط مشی و رویه‌ای که این بزرگان در زندگی خود انتخاب کرده‌اند را سرلوحه کار و زندگی خود قرار دهیم.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: ما از آنجا که معصومین (ع) را مرجع خود می‌دانیم لذا در تلاش هستیم که با مطالعه شرح زندگی و احوال ایشان و البته فهم درست آنها، شمه‌ای از آنچه که آنها برگزیده و به مرحله اجرا درآوردند را نیز در زندگی خود پیاده و اجرا کنیم. درست همینجا و در این مواجهه است که پرسش‌های پرتکراری برای هر کدام از ما پیش می‌آید؛ پرسش‌هایی که اتفاقاً به‌جاست اما در صورت نیافتن پاسخ روشن به آنها ممکن است همچنان شک و شبهه‌هایی را به وجود آورد که گروهی بدخواه بخواهند با این حربه به اصل و فلسفه رفتارها و اعمالی که بزرگان دین از خود بروز داده‌اند، ضربه وارد نمایند.
پیروی از سیره معصومین (ع) به این معناست که ما قصد تداوم آن را در زندگی خود داریم
این استاد معارف و پژوهشگر دین در ادامه گفت: ما در مواجهه با سیره معصومین (ع) حتماً و با این فرض که آنها بهترین و مناسبترین و معقول‌ترین اقدام را اتخاذ و به انجام رسانده‌اند، اتفاقاً به دنبال آن هستیم که تداوم دهنده راه آنها در زندگی روزمره خود باشیم و لذا نخستین مسئله‌ای که پیش می‌آید این است که اساساً نسبت ما در روزگار کنونی با مختصاتی ویژه با آنچه که ایشان در قرن‌ها پیش مبادرت به انجام آن براساس مقتضیات زمان خویش انجام داده‌اند، چیست؟
وی تأکید کرد: بر مدار منطق آنچه که امیرالمؤمنین (ع) در مدت 5 ساله خلافت خویش به انجام رساند طرح پرسش‌های بی‌شماری را موجب می‌شود و اینکه آیا ایشان عملکرد موفقی در مسند خلافت مسلمین داشته‌اند و آیا نمی‌شد که مثلاً با امثال طلحه و زبیر مماشات کرده که به جنگ جمل ختم نشود؟ و یا پیش از آن اساساً در شورای تعیین خلیفه سوم علیرغم همه بازدارندگی‌هایی که وجود داشت، نروند که خود بعدها ناراحتی‌شان را از آن شورا بروز دادند چرا که شأن و مقامشان در حد خلیفه سوم تنزل پیدا کرده بود!
فرهمندپور با اشاره به اینکه ماجرای حکمیت و پذیرفتن فتنه معاویه برای جلوگیری از تفرقه میان مسلانان از سوی امیرالمؤمنین (ع) نیز امروزه روز از سوی برخی اندیشمندان مورد مناقشه و طرح پرسش‌های عمیق و اساسی است، گفت: با مطالعه سیره امام حسن مجتبی (ع) ملاحظه می‌کنیم که ایشان پس از شهادت پدر بزرگوارشان ابتدا به مخالفت با معاویه پرداخته اما بعد و در کمتر از 6 ماه حاضر به قبول مفاد صلح می‌شوند! چنین چرخش استراتژیکی از سوی امام دوم نیز جای امروز طرح پرسشی است از سوی برخی که به دنبال جوابی قانع کننده پیرامون آن می‌گردند.
چرا امام حسین (ع) برخلاف رویه پیشین خود در سال پایانی عمر شری‌شان مصالحه را تبدیل به معارضه کردند؟
این پژوهشگرتاریخ اسلام اظهار داشت: حال که بیشترین تمرکز و توجه ما بر ماجرای عاشوراست، طرح پرسش‌هایی مشابه آنچه که مطرح شد در مورد نوع رفتار و منشی که امام حسین (ع) از خود بروز دادند نیز جای سؤال است و مهمترین آنها اینکه چرا ایشان در 10 سال مدت امامت خود که معاصر معاویه است بر همان مدار صلح برادرشان حرکت می‌کنند اما به یک باره در سال پایانی، مصالحه از جانب ایشان تبدیل به معارضه می‌شود؟ البته پرداختن به جزئیات و تفسیر دلایل هر یک از این مسائل نیاز به وقت و زمان موسعی دارد و ما اینجا تنها به طرح مسئله بسنده می‌کنیم و تنها به بیان چند راهکار کلیدی در اقناع ذهن پرسشگر انسان معاصر که در برابر موجی از این پرسش‌ها قرار گرفته است خواهیم پرداخت.
فرهمندپور خاطر نشان کرد: بسیاری که سر عناد با فرهنگ متعالی شیعی را دارند نعوذ بالله معصومین (ع) را فاقد عصمت دانسته و آنها را نیز همانند مردم عادی واجد خطا و اشتباه می‌دانند و مثلاً پای گذاشتن امام حسین (ع) را در این حرکت عظیم با وجود آنکه مشخص است چه عاقبتی دارد، دلیل بر عدم اشراف ایشان به نتیجه کار می‌دانند که باید گفت این برخلاف تفکر جاری و ساری در فرهنگ شیعه است و پذیرفتنی نیست.
نباید نحوه تصمیم‌گیری و عملکرد معصوم (ع) را با تفکر، میزان فهم و مقتضیات زمان خودمان ارزیابی کنیم
این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: اینجاست که ما باید به دنبال بیان همان منطقی باشیم که همچنان در این مورد و موارد مشابه موجب سردرگمی و ابهام برای مخاطب شده است و در یک کلام می‌توان گفت که منطق و دلیل اتخاذ چنین تصمیمی را نباید با میزان درک و فهم خود و بدون توجه به مقتضیات زمان وقوع آن ماجرا مورد مقایسه و قضاوت قرار داد. از سوی دیگر پرداخت مستقیم ما به اصل ماجرا بدون در نظر گرفتن پیش زمینه و گذشته آن و همچنین مواردی که به تبع بروز این اتفاق در آینده رخ می‌دهد نیز بسیار غیرمنصفانه است و از این نظر ما راه به جایی نخواهیم برد. چگونه می‌شود که در پرداختن به سیره امام حسین (ع) و شرح زندگی ایشان تنها به برشی از مقطع عاشورا بسنده کنیم و چنین استنباطی داشته باشیم که ایشان هم می‌توانستند با اتخاذ رفتاری همچون برادرشان که توأم با صلح و آرامش بود، در آن مقطع نیز همین رویه را پیشه کنند؟
فرهمندپور گفت: بهتر است که برای تقریب ذهن مثالی از کتابی بزنم و آن هم کتابی تحت عنوان «انسان 250 ساله» تألیف مقام معظم رهبری که در آن مقطع 11 هجری یعنی وفات پیامبر (ص) تا سال 262 هجری یعنی زمان آغاز غیبت امام زمان (ع) را نه به مثابه مقاطعی حساس که ما همراهی و زندگی 12 امام در میان مردم را تجربه کردیم بلکه کل آن را زندگی واحد منشعب از یک پیکره تفکری واحد، تصویر می‌کند که همگی در یک جهت و هدف مشخص اما با تنوع دیدگاه و نحوه عملکرد منطبق با مقضیات زمان، حیات داشتند.
سیره معصومین (ع) با تنوع رفتاری هر یک به مثابه زندگی زنجیروار یک انسان 250 ساله با هدفی واحد است
وی ادامه داد: قطعاً حیات یک انسان 250 ساله در مقاطع و با توجه به حوادث و اتفاقات مختلف با فراز و فرودهای زیادی همراه است اما در نهایت منتهی به یک هدف واحد خواهد بود و به همین دلیل است که مطالعه سیره نبوی و معصومین (ع) هم به جهت اینکه آنها انسان‌های بزرگ و تأثیرگذاری هستند و هم به این جهت که در مواجهه با اتفاقات مختلف، واکنش‌های مختلفی از ایشان سر زده است بسیار مهم و اساسی است و برای زندگی معاصر ما نیز می‌تواند سرلوحه و سرمشق قرار گیرد. دقیقاً به همین دلیل است که گفته می‌شود ما می توانیم نسبت خود را از جریان زندگی معصومین (ع) مورد سنجش و محک جدی قرار دهیم و با مطالعه عمیق آن به این نتیجه برسیم که به طور مثال باید کجا حسنی زندگی کنیم و کجا حسینی!
وی در پایان گفت: در یک کلام چنین بینش و بصیرتی نیاز به فهم و درک درست دارد و صرف مطالعه تاریخ اسلام و سیره معصومین (ع) نمی‌تواند راهگشا باشد و حال که به روزگار معاصر خود می‌اندیشیم قطعاً این ذهنیت باید در ما ایجاد شود که براساس تحلیل و بررسی درست این تاریخ در مواجهه با پیامدها و رویدادهای دوران معاصر باید از چه تمهید و اندیشه‌ای بهره‌برداری کنیم.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
یکی از رسالت‌های «کرب‌وبلا» اطلاع‌رسانی در حوزه امام حسین علیه‌السلام است که در راستای این رسالت، رویدادهای خبری را پوشش می‌دهد و مصاحبه با افراد صاحب نظر را به صورت غیرجانبدارانه در جهت تبیین دیدگاه‌های مختلف منتشر می‌کند. در نتیجه نظر افراد مصاحبه شونده لزوما همان دیدگاه «کرب‌وبلا» نخواهد بود.
