به گزارش کرب و بلا، سیدمهدی طباطبایی؛ استاد دانشگاه و منتقد ادبی و محمد آقاسی؛ کارشناس اجتماعی با حضور در یکی از سلسله نشست‌های «محرم امسال» که به نقد و بررسی مداحی‌های ایام محرم و صفر اختصاص داشت، به ارتباط معنایی میان شعر، مداحی عاشورایی و تأثیر آن بر سایر حوزه‌های فرهنگی و هنری پرداختند.
طباطبایی در ابتدای این نشست گفت: ما با مطالعه تاریخ ادبیات فارسی می‌توانیم به این نتیجه برسیم که شعر عاشورایی در تمامی قالب‌های شعر فارسی سروده شده است اما بخشی از آنها در مداحی کاربردی ندارند و نمی‌توان در این زمینه از بسیاری از آنها استفاده کرد چرا که نوحه قالب خاصی از شعر عاشورایی است.
وی ادامه داد: براین اساس یکی از پرسش‌هایی که بسیار مطرح می‌شود اینکه آیا لزوماً مداح باید شاعر باشد یا اینکه اگر مداح شاعر باشد چه اتفاقاتی می‌افتد؟ یکی از آسیب‌هایی که ما الان داریم و متأسفانه نوحه را از آن ساحت خودش دور می‌کند این است که برخی از مداحان آرام‌آرام می‌آیند خودشان را در مقام شاعری احساس کرده و نوحه‌ها را خودشان می‌سرایند و مسئله‌ای که اینجا وجود دارد اینکه اغلب این اتفاق بدون آنکه مطالعه خاصی داشته باشند رخ می‌دهد و تنها از نظم حاکم بر نوحه برای سرودن شعر آن استفاده می‌شود که این به اساس شعر مربوط به نوحه که باید دارای معانی معرفتی و شناختی نیز باشد لطمه وارد می‌کند.
این منتقد ادبی تصریح کرد: ما اگر بخواهیم نوحه را تشخیص بدهیم باید ابتدا ویژگی‌های آن را بشناسیم؛ اولین چیزی که درباره نوحه به ذهن می‌آید و نوحه را از شعر به نوعی جدا می‌کند ساده و روان بودن آن است به این معنی که نوحه باید بلافاصله دریافت و درک شود و البته این امر نیز نباید از نظر دور باشد که نوحه در جایگاه خودش پیوند موسیقی و شعر است و از جلوه‌گاه‌هایی که می‌توانیم در شعر فارسی موسیقی را در اوج ببینیم نوحه است.
طباطبایی در ادامه گفت: ارتباط موسیقی و شعر در نوحه به حدی است که کارشناسان موسیقی می‌گویند نوحه و تعزیه موجب شده است بخشی از موسیقی ایرانی حفظ شده و به زمانه ما برسد و لذا در شیوه اجرای اشعار نوحه توسط مداح باید این اصل در نظر گرفته شود که او باید حداقل در سطح ابتدایی با دستگاه‌های موسیقی نیز آشنایی داشته باشد.
وی خاطر نشان کرد: خط سیر نوحه به ما می‌گوید که در ابتدا بسیار فخیم بوده و به مرور می‌آید و به سطح عامه نزدیک می‌شود تا اینکه امروز و به این وضعیت درآمده است، هرچند بعضی شاعران شعر نوحه را ارتقا می دهند و البته اتفاق دیگری که در نوحه‌های امروزی افتاده این است که ریتم و نغمه اهمیتی پیدا کرده و همپای محتوا و نوحه‌های امروز تنوع موسیقیایی فراوانی دارند اما از این نکته نباید غافل شد که تنوع موسیقیایی نباید موجب دور شدن از محتوا شود.
محمد آقاسی، کارشناس اجتماعی نیز در بخش دیگری از این نشست که به شکل مجازی برگزار شد، گفت: به‌طور کاملاً طبیعی برنامه‌های دهه اول محرم امسال نیز به دلیل شیوع ویروس کرونا تحت تاثیر قرار گرفت و محدودیت‌هایی را شاهد بودیم. این اتفاقات خیلی مهم بود به خاطر اینکه در دوره بعد از انقلاب اسلامی یکی از چیزهایی که پیشرفت آن مشهود بود حضور در مجالس روضه است. هیئات مذهبی یکی از جاهایی است که مردم به آنها اقبال کردند و در آن حضور پیدا کردند.
وی ادامه داد: مردم با حضور در خیابان‌ها در قالب دسته‌های عزاداری و سینه‌زنی و زنجیرزنی و برنامه‌های هیئت‌ها، سیمای شهر را تغییر می‌دادند؛ به ویژه در دهه اول محرم نوع تردد ماشین‌ها و آدم‌ها تغییر پیدا می‌کرد و به نوعی سبک زندگی مردم در دهه اول محرم کاملاً دگرگون می‌شد.
آقاسی با ابراز نگرانی از اینکه برگزاری هیئات مذهبی و دسته جات عزادار نباید شکلی کارناوالی به خود پیدا کند، تصریح کرد: به هر حال باید شئون جاری در برگزاری مجالس عزا را حفظ کرد و الگوی ما در این زمینه فخامت هیئاتی است که در دهه‌های گذشته برگزار شده است و پیرغلامان اباعبدالله(ع) به طور حتم خاطرات ارزشمندی از این رویدادها که تأثیری فرهنگساز بر جامعه داشته است، دارند که می تواند به عنوان الگو در برگزاری این محافل مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه محتوای ارائه شده در هیئت مربوط به طیف‌ها و سنین مختلف است، تأکید کرد: محتوای ارائه شده در این محافل مذهبی باید جامعه فراگیر از طیف‌های گوناگون سنی و اقشار مختلف مردم را دربرگیرد و لذا باید برای سنوات آتی هم بر روی ساختار هیئت‌ها و همچنین محتوای ارائه شده در آنها که اشعار و نوحه و مداحی ارائه شده در آن را نیز شامل می شود، دقت و توجه بیشتری داشت.
