به گزارش کرب و بلا، سعید طاووسی مسرور؛ تاریخ‌پژوه و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، به توضیح دلایل فلسفه شکل‌گیری مراسم اربعین حسینی اشاره کرد و گفت: ابتدا باید گفت که اربعین در سنت اسلامی تنها برای امام حسین (ع) برگزار می‌شود و نقل مشهوری است و علما هم آن را پذیرفته‌اند که در چنین روزی سر مطهر امام حسین (ع) به پیکر مطهر ایشان بازگشت.

وی ادامه داد: از نظر منطقی این اتفاق نمی‌تواند در اربعین سال 61 رخ داده باشد کما اینکه علمای مختلفی در این رابطه بحث کردند و اشکالی بر بازگشت اسرا به کربلا در این روز وارد است و ظاهراً بیست صفر روزی است  که اسرا از شام به قصد مراجعت به مدینه خارج شده باشند. از مجموع اسناد و ادله‌های تاریخی مطرح شده به نظر می‌رسد که اربعین سال دوم به واقعیت نزدیکتر باشد.

این استادیار رشته تاریخ اسلام تصریح کرد: در مقابل یک قول دیگر هم وجود دارد و آن اینکه اسرا در چنین روزی وارد کربلا شدند و یا این روز با ورود جابر بن عبدالله انصاری و عطیه کوفی به عنوان نخستین زائران امام حسین (ع) ثبت و ضبط شده است. اما ناگفته نماند که قول دیگری هم هست که جابر را نه نخستین بلکه یکی از نخستین زائران امام حسین (ع) مطرح می‌کند و دلیل آن هم اینکه پیشتر «حسن مثنّی» که جانباز عاشوراست به زیارت قبر امام حسین (ع) نائل آمده است.

طاووسی مسرور افزود: با این وجود باید به یک نکته دقت کنیم و آن اینکه بحث زیارت اربعین و پیاده‌روی اربعین به هیچ کدام از این مسائل وابسته نیست؛ اینکه جابر آنجا آمد یا نیامد، اسرا آنجا آمدند یا نیامدند، سر مطهر امام حسین (ع) در این روز به بدن ملحق شد یا نشد هیچ تأثیری در اهمیت زیارت اربعین ندارد بلکه علت بزرگداشت اربعین و زیارت اربعین توصیه معصوم است؛ یعنی به ما دستور دادند و در روایات به ما رسیده که امام حسین (ع) باید در این روز زیارت شود.

وی گفت: از امام صادق (ع) زیارت‌نامه بسیار ظریف و دقیقی داریم که فلسفه قیام امام حسین (ع) را مقابله با جهالت قلمداد کرده‌اند و از امام حسن عسگری (ع) روایت است که زیارت اربعین را از علامات مؤمن برشمرده‌اند و در یک کلام بزرگداشت اربعین به جهت تأسیسی است که معصوم (ع) آن را انجام داده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی پیرامون مهم‌ترین کارهایی که در این روز شایسته است به انجام برسد، گفت: مهم‌ترین توصیه زیارت اربعین است و البته منظور از آن نه پیاده‌روی است و نه به کربلا عزیمت کردن، بلکه نفس زیارت است که به طرق مختلفی محقق می‌شود؛ مثل اینکه شما از دور زیارت‌نامه بخوانید و بهترین حالتش این است که شما به کربلا هم بروید، چون زیارت قبر امام حسین (ع) موضوعیت دارد.

طاووسی مسرور یادآور شد: پیاده‌روی برای زیارت اربعین به شرطی است که مقدور باشد وگرنه در شرایطی همچون شرایط کنونی و شیوع بیماری صرف خواندن زیارت اربعین و فرستادن سلام به جانب کربلا کفایت می‌کند و البته زیارت ایشان را می‌توان به هر زمان دیگری موکول کردن و مختص اربعین نیست و باید به این نکته اشاره کنم که ما حتی یک روایت درباره پیاده‌روی اربعین و الزام، ضرورت و یا استحباب آن نداریم.

وی تأکید کرد: با این وجود پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سنت پیاده‌روی به شیخ اعظم انصاری برمی‌گردد که ایشان این پیاده‌روی را در ایام اربعین قرار دادند، اما در دوره خودشان به صورت محدود وجود داشت نه به صورت فراگیر که شیعیان عراق یکپارچه در آن شرکت کنند. بعد از شیخ انصاری این سنت قدری افول کرده تا اینکه محدث نوری احیاگر و مروج اصلی پیاده‌روی اربعین شدند. شاید جالب‌تر این باشد که محدث نوری در کتاب «لؤلؤ و مرجان» بازگشت اسرا در اربعین را قبول نداشته و آن را رد می‌کند.

وی افزود: این مطلب بحث اول بنده را اثبات می‌کند که زیارت اربعین ربطی به این حواشی ندارد. ایشان مروج پیاده‌روی اربعین بودند و راه و مسیری که ایجاد کردند توسط شاگردانش حفظ شد؛ مثلاً می‌توانیم به آیت‌الله شاهرودی اشاره کنیم که در این عرصه فعال بودند. هر چه جلوتر بیاییم این مسئله پررنگ‌تر می‌شود. تدریجاً این به یک سنت مداوم بین شیعیان نجف تبدیل می‌شود و بعد در کل عراق فراگیر می‌شود.

طاووسی مسرور در پایان گفت:علمای بزرگوار شیعه  نیز در ایجاد و استمرار این آیین هم نقش تأسیسی داشتند و هم نقش ترویجی و به عنوان نمونه در دوره ما آیت‌الله سیستانی از اربعین در برابر داعش حراست کرد و با صدور فتوای جهاد، امنیت شیعیان عراق و مراسم اربعین را حفظ کرد؛ چنانکه وقتی به پیاده‌روی می‌روید با تمثال ایشان مواجه می‌شوید.