به گزارش کرب و بلا، سنج به عنوان یک آلت موسیقی و از زمره آلات موسیقی کوبه‌ای هستند، تشکیل شده از دو کفه فلزی عموماً از جنس برنج که با برخورد آنها به یکدیگر صدای خاصی تولید می‌شود، این ساز در ابعاد گوناگونی ساخته و مورد استفاده قرار می‌گیرد اما سنجی که در مناطق جنوبی و به ویژه استان‌های بوشهر و بندرعباس و همچنین خوزستان مورد استفاده قرار می‌گیرد کوچکتر و به قاعده کف دست و شاید هم بزرگتر از آن باشد.
دمام نیز ساز موسیقی کوبه‌ای است که البته اطلاق این نام به این نوع ساز تنها مختص به مناطق جنوبی ایران است، چیزی شبیه به طبل و یا دُهُل که به این معنی شامل یک سازه استوانه‌ای است که در دو طرف آن پوست حیوان کشیده شده است و با استفاده از چوبی بر آن نواخته می شود که صدای برخاسته از آن حاصل ارتعاش پوست کشیده شده بر آن است.
ترکیب نواخته شدن این دو ساز از دیرباز در مناطق جنوبی ایران که البته قدمتی چند هزارساله دارد، در مراسم سوگواری مذهبی و از همه مهمتر مراسم سوگواری ایام محرم و صفر متداول بوده و نوای خاصی و سوزناکی را تولید می‌کند که آن را در جریان برگزاری مراسم‌های عزاداری منحصر به فرد کرده است.
معمولاً هم‌آوایی این دو ساز براساس تناوبی و تقدم و تأخری که دارند نیاز به مکملی نیز دارد و آن نواخته شدن بوقی است که در قدیم معمولاً از شاخ حیوانی تشکیل شده و صدایی صفیرگونه و حزن‌انگیز دارد که البته در باور عام تداعی‌گر صور اسرافیل و رستاخیز و روزگار برانگیخته شدن است.
براساس آنچه که در باور و فرهنگ عام خطه‌های جنوبی ایران در فلسفه به کارگیری و نواخته شدن سنج و دمام زبانزد است اینکه به ویژه در روز عاشورا و با برآمدن خورشید آن روز، دسته جات سنج و دمام زن در کوی و برزن به راه افتاده و با نواختن هماهنگ و متناوب این دو ساز، فرا رسیدن کارزار و تقابل میان خیر و شر را خبر می‌دهند.
نواختن سنج که همانطور که گفته شدن صدای ناشی از برخورد دو کفه فلزی است به مثابه چکاچک شمشیرها در آوردگاه نبردی تن به تن است و دمام‌زنی نیز که صدایی بم را تولید می‌کند، تداعی‌گر صدای سم اسبان در بحبوحه این کارزار است.
سنج و دمام‌زنی در روز عاشورا تا اذان ظهر و اقامه نماز و با همراهی دسته‌جات عزادار ادامه پیدا می‌کند که پس از اقامه نماز به تأسی از نماز ظهر عاشورای امام حسین(ع)، سنج و دمام ها بر زمین گذاشته شده و دسته‌جات عزادار به دور دایره‌ای در حلقه‌های متحد‌المرکز، گرد آمده و در حالیکه دست چپ خود را بر گرد کمر نفر مجاور خود حلقه شده‌اند با هر قدم به دور دایره چرخ زده و با نوای مداح و اصطلاحاً دمی که او می‌گیرد، با دست راست شروع به سینه‌زنی می‌کنند.
آن چیزی که براساس یک باور عام و فرهنگ عمومی در مورد برگزاری این آئین بیان شده است اینکه، دسته سینه زنی که دایره وار در حال چرخ زدن به عزاداری مشغولند در حقیقت بر گرد گودال قتلگاه امام حسین(ع) مشغول به این کار هستند، به تعبیر دیگر کارزار تمام شده و اسبان از نفس افتاده‌اند و دیگر صدای برخورد شمشیرها نمی‌آید، همچنانکه دیگر سنج و دمامی در کار نیست و این دسته عزادار بر نعش بی‌سر افتاده در گودال قتلگاهی که به گرد آن حلقه زده‌اند در حال مویه و زاری هستند.
