به گزارش کرب‌وبلا، دکتر سعید مجردی، رئیس هیئت مدیره مؤسسه تبیان در نشست «بررسی آینده فضای مجازی و ضرورت بهره‌گیری از آن در حوزه فرهنگ و دین» فضای مجازی را بهترین بستر ترویج فرهنگ دینی دانست و افزود: هدف این بحث، فرهنگ و دین است و فضای مجازی ابزار این هدف به شمار می‌رود.
وی با بیان این‌که نسبت به فضای مجازی باید هم در موضع تدافعی و هم موضع ایجابی و تهاجمی فعال باشیم، اظهار کرد: فعالیت مؤسسه زیتون برای ترویج و نشر معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام بسیار ارزشمند و در راستای فعالیت‌های ایجابی است، چرا که عده‌ای در فضای مجازی در حال تخریب هستند.
در ادامه حجت‌الاسلام محمدرضا آقامیری مدیر عامل مؤسسه تبیان در آغاز سخنان خود بهره‌مندی فعالان عرصه دین از اینترنت را یادآور شد و گفت: اوایل و با آغاز رواج نقش کامپیوتر، این رسانه به مرور در عرصه فعالیت مذهبی ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد خود را نشان داد که سهل‌الوصول بودن، جذابیت و کارآمدی آن، جذابیت‌های این ابزار را دو چندان می‌کرد؛ مثلا استفاده از کامپیوتر در دوره‌ای که انتشار یک کتاب دارای سختی‌ها و موانع فراوانی بود، ضمن ساده کردن کار و همچنین امکان دریافت آسان‌تر بازخوردهای مخاطبان، ارزیابی دقیق از میزان اثرگذاری را به کمک اینترنت ممکن کرد.
وی افزود: با استفاده از اینترنت و ایجاد شدن زمینه نظردهی، زمینه اصلاح و بهینه‌سازی فراهم شده و مؤلف می‌تواند هوشمندانه‌تر بر اساس بازخوردها و نظرات مخاطبان، مطالب را مطابق با خواست و نگاه آن‌ها ارائه کند.
چیستی دین
رئیس هیئت مدیره پایگاه تبیان در ادامه با بیان این‌که چیستی دین بدیهی است اما در اجزا، ابعاد و مؤلفه‌های آن اختلاف‌نظر وجود دارد، اظهار کرد: بر اساس یک تقسیم‌بندی بالا به پایین دین دارای 5 جز اساسی است. برای توسعه دین می‌بایست بر روی هر 5 جز تمرکز و کار شود.
مجردی، عقاید را اولین اصل دین و نخستین بحث برای توسعه فضای مجازی عنوان کرد و احکام را دومین حوزه مستلزم ترویج برشمرد و گفت: بحث احکام شامل 5 رکن حرام، واجب، مستحب، مکروه و مباح، است که هر یک می‌باید به صورت مجزا در جامعه تببین شود؛ شاهدیم که بسیاری از حرام‌ها در جامعه کنونی مورد شک و شبهه قرار گرفته و انجام می‌شوند و بالعکس، که باید در ترویج دین در فضای مجازی این موارد مد نظر قرار گیرد.
یکی از این ضرورت‌ها و روش‌های مهم در آینده‌پژوهی، تحلیل روند است و بر این اساس باید گذشته را تحلیل کنیم تا به آینده برسیم.
این پژوهشگر دینی بیان کرد که بحث اخلاق به عنوان سومین کارکرد دین حائز اهمیتی بالا و مستلزم توجه در فضای مجازی است.
مجردی، چهارمین بحث را عرفان عنوان کرد و گفت: شناخت‌های عرفانی که دین باید آن‌ها را توسعه دهد، نیازمند توجه هستند و به عنوان یکی از خلأهای مهم ما در فضای مجازی به شمار می‌روند؛ پیشنهاد می‌کنم مؤسسه زیتون روی این موضوع بیشتر فعال شود زیرا عرفان نیاز امروز جامعه بشری است و اگر ورود صحیحی به این عرصه صورت نگیرد، عرفان‌های کاذب با پرکردن فضا، افراد را به انحراف کشانده و جایگزین عرفان حقیقی می‌شوند.
وی از عواطف، به عنوان پنجمین محور یاد کرد و گفت: وقتی که عاشورا را به عنوان یک فرهنگ در نظر می‌گیریم عمدتا در دایره عواطف ما قرار دارد. عزاداری‌ها و آیین‌های عاشورا از احکام، اخلاق فردی و عرفان نمی‌تواند باشد و بنابراین عواطف است.
مجردی تاکید کرد: نیاز داریم پنج حوزه یادشده را به صورت متوازن و هم‌گام در فضای مجازی پیش ببریم.
آسیب‌های فضای مجازی
در ادامه آقامیری با اشاره به تهدیدات پیش روی فعالان دینی در حوزه رسانه، افزود: با نگاهی به جریان ظهور و توسعه رسانه‌ها و فرآیند تکوین اینترنت به نظر می‌رسد که جاهلیتی نوین در حال بروز و نشان دادن جنبه‌های خود است.
وی به جنبه‌های این جهل مدرن در اطلاع‌رسانی و آگاهی نادرست اشاره کرد و گفت: شاید تا پیش از ظهور پدیده اینترنت، بسیاری از افراد، صرفا آگاه نبودند و در بدترین حالت، نمی‌دانستند. ندانستن در این فضا، موجب می‌شد که کسب آگاهی از یک فضای مشخص صورت بگیرد اما الان افراد نمی‌دانند که در فضایی قرار گرفته‌اند که همه به کار اطلاع‌رسانی و توزیع اطلاعات مشغولند، اما برای این‌که چه کسی صحیح‌تر اطلاع‌رسانی می‌کند و بهتر می‌گوید، معیار خاصی وجود ندارد.
آقامیری، رشد درخور توجه اطلاعات در این فضا را ضرورتی برای فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی دانست و اظهار کرد: من آینده فضا را تاریک می‌بینم مگر آن‌که سواد رسانهای ارتقا یابد و اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی صحیح در این عرصه صورت بگیرد. زیرا اکنون خطرات جدی این حوزه متوجه قشر عظیمی از استفاده‌کنندگان از جمله کودکان، خانواده‌ها و جوانان است و الان بخش قابل توجهی از این خطرات اثرات نامطلوب خود را نمایان ساخته است.
وی مهم‌ترین چالش موجود را عدم برخورداری از فناوری و دسترسی به سرورهای میزبان سایت‌ها عنوان کرد و گفت: علی‌رغم تلاش‌های جدی که انجام شد و بخش‌های مختلفی که وارد عرصه عمل شدند، اما متأسفانه بخشی از سایت‌ها در سرورهای داخل ایران نیستند و حدود 40 درصد از سایت‌ها بر روی سرورهای خارج از کشور مستقر هستند.
مدیرعامل تبیان با بیان این‌که عدم دسترسی به این سرورها، مشکلات فراوانی را ایجاد کرد و به واسطه عدم دسترسی به این سرورها، امکان نظارت و اصلاح وجود نداشت، اظهار کرد: فیلترینگ یکی از ضرورت‌ها در راستای اقدامات سلبی مقابله با آسیب‌های فضای مجازی بود.
وی ادامه داد: در این راستا، تقریبا بالغ بر 4 میلیون سایت به طور شبانه‌روزی فیلتر شده و اگرچه این اقدام، مورد انتقادات و هجمه‌های فراوانی واقع می‌شود، اما به عنوان یک راه‌کار در مواجهه با آسیب‌های این فضا، اجتناب‌ناپذیر است.
نقش شبکه‌های اجتماعی در فرایند فرهنگ سازی
سعید مجردی، رئیس هیئت مدیره تبیان در پایان نشست با اشاره به گوناگونی و تنوع رسانه‌های اجتماعی و ضرورت توجه به تمامی این عرصه‌ها گفت: رسانه اجتماعی صرفا محدود به سایت و اخیرا شبکه اجتماعی نیست؛ بسیار فراتر از این دو حوزه بوده و افق‌های جدیدتری در حوزه رسانه‌های اجتماعی روزبه‌روز در حال گشایش است.
وی افزود: سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های اشتراک‌گذاری منابع و فایل‌ها و همچنین دانشنامه‌ها تحت عنوان ویکی که نقش تأثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای در فرهنگ جوامع دارند از رسانه‌ها به شمار می‌روند و همان‌طور که شاهدیم، امروزه ویکی‌پدیا به یک عنصر شکل‌دهنده فرهنگ‌ها تبدیل شده است.
نسبت به فضای مجازی باید هم در موضع تدافعی و هم موضع ایجابی و تهاجمی فعال باشیم.
وی با بیان این‌که بازی‌های شبکه‌ای، میکروبلاگ‌ها و پیام‌رسان‌ها نیز در دسته شبکه‌های اجتماعی تعریف می‌شوند و امروزه به یک عنصر فرهنگ‌ساز بدل شده‌اند، گفت: پیشنهاد می‌کنم مؤسسه زیتون با محتوای مناسب به این عرصه اثرگذار نیز وارد شود و الان زمان مناسب برای ورود به این عرصه است؛ این عرصه باید مبتنی بر محتوا بوده و با دارا بودن پیام، فرهنگ را ارتقا دهد.
موج پنجم فضای مجازی
رئیس هیئت مدیره تبیان، با بیان این‌که با توجه به رویکرد روبه آینده فضای مجازی، باید نخست گذشته تحلیل شود تا به آینده برسیم، افزود: یکی از این ضرورت‌ها و روش‌های مهم در آینده‌پژوهی، تحلیل روند است و بر این اساس باید گذشته را تحلیل کنیم تا به آینده برسیم.
مجردی، به 5 موج غافلگیری در بررسی گذشته فضای مجازی اشاره کرد و گفت: نخستین موج در سال 1378 بود که برای نخستین بار اینترنت وارد ایران شد. دومین موج غافلگیری، شبکه‌های فیس‌بوک و توییتر بودند که راهبرد ما برای برخورد با این موج فیلترینگ بود، اما بعد از مدتی، دیدیم که موج سوم غافلگیری با پیام رسانهای موبایلی ایجاد شد؛ وایبر، واتس‌اپ، تلگرام و اینستاگرام پیام‌رسان‌هایی هستند که موج سوم را شکل دادند. در سال 1394، کانال‌های موبایلی در تلگرام شکل گرفتند و توانستند حجم عظیمی از مخاطبان را به سوی خود بکشانند، با تکیه به چنین قابلیتی، هر کسی می‌تواند نقش یک رسانه عمومی را ایفا کند که صدا و سیما احساس خطر شدیدی در این حوزه کرده است.
رئیس هیئت مدیره مؤسسه تبیان گفت: پنجمین رویداد تحولی که در سال 1395 اتفاق افتاد یکپارچه‌سازی شبکه‌ها مبتنی بر پهن‌باند بوده است و یقینا در آینده نیز با موج‌های جدید غافلگیری مواجه خواهیم شد.
مجردی راه‌کار توسعه و بهره‌مندی از فضای مجازی را اقدامات فعالانه در این عرصه دانست و گفت: یقینا در آینده نیز با موج‌های جدید غافلگیری در عرصه فضای مجازی مواجه خواهیم شد اما می‌بایست با اقدامات فعالانه، تحقیق و پژوهش، مانند آن‌چه که در این مؤسسه صورت می‌گیرد بتوانیم با سوار شدن بر این موج‌ها از غافلگیری جلوگیری کنیم.
علاقه‌مندان می‌توانند برای مطالعه مشروح سخنان دکتر مجردی اینجا (ضرورت بهره‌گیری از فضای مجازی در حوزه فرهنگ و دین) و برای مطالعه مشروح سخنان حجت الاسلام آقامیری اینجا (کنترل آسیب‌های فضای مجازی نیازمند فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی است) را کلیک کنند.
