به گزارش کرب‌و‌بلا، جواد هاشمی گفت: در آستانه ایام اربعین سیدالشهدا علیه اسلام، «کتاب به عیوق می‌رسد» با اشعار مردّف به «کربلا» منتشر شد.

هاشمی اظهار داشت: به پاس برکت آشنایی بنده با سایت «کرب‌و‌بلا» این ایده و طرح در ذهن من شکل گرفت که به گردآوری چنین مجموعه شعری با ردیف «کربلا» همت کنم.

وی تأکید کرد: این اشعار ممکن است در وزن‌های مختلفی باشند، برای مثال شعر مشهور «بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا» با اینکه ردیف «کربلا» دارد اما در این مجموعه شعری نیاورده شده است. چرا که تصمیم داشتیم برای انسجام بیشتر فعلا سراغ وزن محتشم برویم. البتّه از نظر قافیه، محدودیتی قرار نداده‌ایم.

وی ادامه داد: بنای مجموعه‌ حاضر، صرفا ثبت و ضبط ترکیب‌بندهای عاشورایی نیست؛ این اثر، دقت و مطالعه‌ در یکی از بندهای آن ترکیب‌بند مشهور است و آن بند دوم، مردّف به «کربلا» است.
 

به پاس برکت آشنایی بنده با سایت «کرب‌و‌بلا» این ایده و طرح در ذهن من شکل گرفت که به گردآوری چنین مجموعه شعری با ردیف «کربلا» همت کنم.

هاشمی ادامه داد: در این مجموعه، غیر از توجّه به محتوا، شعرها با دو معیار انتخاب شده‌اند؛ یکی هم‌وزن بودن با ترکیب‌بند «محتشم» (مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن) و دیگری داشتن ردیف «کربلا».

عنوان کتاب و معنای کلمه «عیوق»/ ارتباط «عیوق» با عطش و تشنگی
هاشمی در مورد عنوان کتاب، گفت: از آن‌جایی که این مجموعه پیرو سبک و سیاق یک بند از شعر «محتشم» جمع آمده، تصمیم بر آن شد که عنوان کتاب نیز از همان شعر و همان بند انتخاب شود، از این رو عبارت مشهور «به عیوق می‌رسد»، به عنوان نام کتاب برگزیده شد.

وی با اشاره به معنی واژه «عیوق»، افزود: دهخدا «عیوق» را نام ستاره‌ای کوچک و روشن و سرخ‌رنگ معنا کرده است. هم‌چنین آورده است که نور «عیوق» را صد برابر خورشید تخمین می‌زنند که با فاصله یازده سال به ما می‌رسد.

هاشمی همچنین گفت: ضمناً عیوق در زبان عربی برای «دوری» مثال زده می‌شود که به عنوان مثال می‌گویند: «اَبعدُ مِن العیوق»، یعنی دورتر از ستاره عیوق.

هاشمی در ادامه با بیان اینکه وزن و معنای شعر به راحتی اجازه می‌داد تا به جای واژه‌ی کم‌تر شنیده شده‌ «عیوق»، واژگان آشنای «خورشید»، «ناهید» یا «افلاک» را انتخاب کند ولی محتشم، «عیوق» را ترجیح می‌دهد، افزود:«محتشم» در انتخاب این واژه به دو افسانه توجه داشته است. گروهی که می‌گویند که هر کس نگاهش به این ستاره بیفتد، تشنگی او بر طرف می‌شود و گروه دیگر برآنند که کنایه از افسانه‌ای است دایر بر سرنوشت حتمی کسی که اگر این ستاره در بخت او باشد، سرانجام از تشنگی جان می‌دهد.

هاشمی ادامه داد: به هر حال در بیت «زان تشنگان هنوز به عیوق می‌رسد / فریاد العطش ز بیابان کربلا» که اسم کتاب از آن گرفته شده است؛ ارتباط این ستاره با «عطش» و «تشنگی» نشان داده شده است، چه در وجه اوّل و چه در وجه دوم؛ این جاست که حسن انتخاب «محتشم» با توجّه به این معانی ظریف و لطیف بیش از پیش نمایان می‌شود.

تعداد اشعار و منابع انتخاب شعر
مولف کتاب «به عیوق می‌رسد» در مورد تعداد اشعار و شعرای این کتاب، بیان داشت: مجموعه حاضر، نتیجه‌ جست‌وجو در بین بیش از 4000 جلد اثر مکتوب و از 94 شاعر است که عاقبت از میان یافته‌ها، «128 شعر» برای این مجلّد در نظر گرفته شد؛ باقی اشعار برای فرصت و همّت دیگری کنار گذاشته شده‌اند؛ عدد مذکور یعنی «صد و بیست و هشت»، مطابق با نام مبارک خود سیدالشهدا(ع) یعنی «حسین» به حروف ابجد است.

در بیت «زان تشنگان هنوز به عیوق می‌رسد / فریاد العطش ز بیابان کربلا» که اسم کتاب از آن گرفته شده است؛ ارتباط این ستاره با «عطش» و «تشنگی» نشان داده شده است.

هاشمی در مورد اشعاری که در این کتاب راه پیدا کردند، گفت: گروهی از این دسته، جزو کتب و مجموعه‌هایی است که چاپ شده است. دسته دوم اشعاری بودند از نسخ خطی که تا کنون منتشر نشده‌اند، مثل مطلع مازندرانی و سرخوش قوچانی، وفا و ... که تصاویری از این نسخ خطی در انتها آورده شده است. گروه بعدی شعرای معاصری بودند که به بهانه همین تألیف شعر گفته‌اند؛ مثل سید محمد رستگار از مشهد، ایوب پرند آور از جهرم، روح الله قناعتیان از اراک و محمد علی بیابانی از تهران.

موضوعات مطرح شده در کتاب «به عیوق می‌رسد»
هاشمی در مورد موضوعات مطرح شده در این مجموعه شعری، گفت: از باب موضوع هم موضوعات مختلفی در این کتاب راه پیدا کرده‌اند؛ اشعار مربوط به حضرت ابوالفضل، حضرت علی اصغر، حضرت علی اکبرعلیهما السلام و حتی موضوع دفن شهدا.
 

وی ادامه داد: در این مجموعه، اشعار مهدوی و رضوی که این وزن و ردیف را دارند، نیز آورده شده است.

گردآورنده کتاب «جرس فریاد می‌دارد» در مورد قالب‌های شعری در این تحقیق و تدوین، گفت: قوالب شعری شامل چهار قالب غزل (چه یک بند از ترکیب‌بند و چه غزل مجزا)، قصیده، قطعه، مخمّس (چه مخمّس مجزا و چه تخمیس‌ها) است.

هاشمی یادآور شد: در بین جست‌وجوها گاهی به اشعاری برمی‌خوردیم که واژه‌ «کربلا»، بخشی از ردیف شعر بوده که در این مجموعه از آن‌ها چشم پوشیده شده است (جز شعر اهلی شیرازی)؛ ردیف‌هایی مانند «کربلاست»، «یاد کربلا»، «بعد کربلا»، «به کربلا»، «چون به کربلا» و ... .

او همچنین افزود: اگر به سراغ دیوان شعری رفته‌ایم، هر تعداد شعر که با سیاق مذکور بوده، برگزیده‌ایم؛ مگر آن که به سبب ضعف تألیف مجبور به نادیده گرفتن آن شده باشیم، از این روست که در این مجموعه از برخی شاعران، چند شعر دیده می‌شود. همچنین ممکن است شاعری در غزل یا قصیده یا قطعه‌ خویش، بنای استقبال از «محتشم» را نداشته ولی چون شعرش با وزن و ردیف مزبور هم‌خوانی داشته، بنابراین در این مجموعه از آن اشعار نیز غفلت نشده است.

هاشمی در پایان تأکید کرد: مسیر چنین پژوهشی، هم‌چنان باز است و ما نیز به توفیق الهی و مدد حضرات معصومین؛ بر آنیم تا یافته‌های دیگر و سروده‌های تازه‌ی دیگر از شاعران هم‌روزگارمان را در مجلّدات بعدی ارائه دهیم.

برشی از متن کتاب به عیوق می رسد:

فطرس!سلام ما برسان چون که بگذری 

بر تربت مطهر سلطان کربلا

-------------------------------------------------------

دانی حریم کعبه چرا شد سیاه پوش؟

ماتم گرفته بهر شهیدان کربلا

-------------------------------------------------------

آبی که در قباله ی مادر نوشته بود 

فرزند از آن نخورد به میدان کربلا