میلاد امام سجاد در چه تاریخی بوده است؟

رجبی دوانی در ابتدا به نقل‌قول‌های موجود درباره زمان ولادت حضرت امام سجاد (ع) اشاره کرد و گفت: درباره سال ولادت حضرت امام سجاد (ع) در مدینه، سه نقل‌قول وجود دارد و سال‌های 36، 37 و 38 (هـ. ق) به‌عنوان زمان ولادت ایشان ذکر شده است که ظاهراً نقل معتبر سال 36 (هـ. ق) یعنی زمان خلافت امیرالمؤمنین (ع) است که بر این اساس در زمان شهادت حضرت علی (ع)، حضرت امام زین‌العابدین (ع) 4 سال داشتند.

نقلی وجود دارد که وقتی امیرالمؤمنین (ع) به هنگام شهادت فرزندانشان را جمع کرده بودند تا به آن‌ها نصایحی داشته باشند، حضرت امام سجاد (ع) هم بین فرزندان ایشان حضور داشتند؛ امیرالمؤمنین (ع) خطاب به ایشان که هنوز در سن کودکی بودند، فرمودند: پس از پدرت، تو امام هستی و پس از تو پسرت محمد (امام محمدباقر (ع)) امام خواهد بود.

آیا مادر حضرت امام سجاد (ع) بانویی ایرانی‌تبار بودند یا خیر؟

 درباره مادر حضرت امام سجاد (ع) بحث‌های فراوانی مطرح است؛ در اغلب منابع ذکر شده که مادر آن حضرت ایرانی بوده است و گویا در این مسئله اختلافی وجود ندارد که مادر حضرت امام سجاد (ع) شهربانو یا شاه‌زنان، تبار ایرانی داشته است.

اگرچه نقل‌های دیگری مبنی بر عرب بودن ایشان وجود دارد و غزاله و سلافه هم به‌عنوان نام عربی آن خانم ذکر شده است.

ممکن است اسم ایشان ایرانی بوده باشد و حضرت امام حسین (ع) آن را به عربی تغییر داده باشند، اما به‌هرحال مادر حضرت امام سجاد (ع) ایرانی بوده‌اند.

آیا شهربانو دختر یزدگرد ساسانی بوده است؟

این موضوع که همسر حضرت امام حسین (ع) و مادر حضرت امام سجاد (ع) دختر یزدگرد ساسانی پادشاه ایران باشد، محققان معاصر رد کرده‌اند.

به نظر می‌رسد نقل صحیح متعلق به شیخ مفید است که می‌گوید دو خواهر از خاندان سلطنتی ایران بودند که طی ماجرایی که در خراسان پیش آمد، این دو خواهر توسط فرماندار خراسان، نزد امیرالمؤمنین (ع) فرستاده شدند و آن حضرت هم این دو خواهر را گرامی داشتند.

ایشان بعدها شهربانو یا شاه‌زنان را به همسری حضرت امام حسین (ع) درآوردند و خواهر او را هم به عقد قاسم بن محمد بن ابی بکر پسر محمد بن ابی بکر یار صدیق و وفادار امیرالمؤمنین (ع) درآوردند.

آیا مادر امام سجاد (ع) در کربلا حضور داشتند؟

به هنگام تولد حضرت امام زین‌العابدین (ع) شهربانو از دنیا رفت، پس در قضایای کربلا و حماسه عاشورا این خانم در قید حیات نبود.

پس این ماجرا که شهربانو در کربلا حضور داشت و حتی پس از واقعه کربلا سوار بر ذوالجناح شد و به کوه‌ها پناه برد و این‌که برخی مدعی شدند قبر ایشان در کوه‌های اطراف کرج است، واقعیت تاریخی ندارد و عاری از صحت است.

آیا امام سجاد (ع) فرزند بزرگ امام حسین (ع) بودند؟

مشهور است که آن حضرت دارای برادری به نام علی‌اکبر (ع) بودند که در کربلا به شهادت رسیدند و باز در تاریخ مشهور است که امام حسین (ع) نام همه پسران خود را علی می‌گذاشتند به همین دلیل یکی از فرزندان بزرگوارشان را علی‌اکبر، دیگری را علی اوسط و فرزند کوچکشان را هم علی‌اصغر می‌نامند.

برخی مورخان می‌گویند: علی‌اکبر (ع) در کربلا به شهادت رسید و علی‌اصغر (ع) هم امام سجاد (ع) است و نام آن طفل 6 ماهه نیز عبدا... بوده است.

درحالی‌که این تحلیل صحیح نیست؛ زیرا چنان‌که گفتیم تولد حضرت امام سجاد (ع) بنا بر قول مشهور در سال 36 (هـ. ق) بوده است پس در کربلا ایشان حداقل حدود بیست‌وپنج سال داشته‌اند.

بنابراین به نظر می‌رسد امام سجاد (ع) علی‌اکبر (در تقسیم بندی علی‌اکبر، علی اوسط و علی‌اصغر) باشند چون فرزند بزرگ امام حسین (ع) بودند و گفته می‌شود ایشان ازدواج‌کرده و حتی حضرت امام محمدباقر (ع) فرزند ایشان هم متولدشده بودند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام حسین (ع) با اشاره به این‌که امامت حضرت امام سجاد (ع) در اسارت آغاز شد، افزود: عمق مشکلات جامعه اسلامی پس از رحلت رسول ا... (ص) به حدی بود که باید از اساس فرهنگ آن جامعه متحول و دگرگون می‌شد لذا حضرت زین‌العابدین (ع) مبارزه خود را در ابعاد فرهنگی پیگیری کردند و قالب دعا و نیایش را برگزیدند که صحیفه گران‌قدر سجادیه یادگار آن حضرت است.

مبارزات فرهنگی امام مؤثر واقع شد و تحولاتی را در جامعه اسلامی پدید آورد که امام محمدباقر (ع) و امام صادق (ع) که وارثان این تحول بودند فرصت لازم را برای گسترش فرهنگ و معارف اهل‌بیت (ع) پیدا کردند و به آن عمق و هویت بخشیدند.