همزمان با فرا رسیدن سوم اسفند، سالروز تخریب حرم عسکریین (ع) در سامرا از سوی وهابیت، با حجت الاسلام اکبر روستایی، استاد حوزه و دانشگاه، کارشناس تاریخ اسلام و کارشناس شبکه جهانی ولایت درباره چرایی و ریشه افکار وهابیت نسبت به تخریب قبور بزرگان و ائمه معصوم (ع)، به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما با مولف کتاب «درسنامه خطبه غدیر» از نظرتان می گذرد:
چرا گروه‌های تکفیری دست به تخریب قبور می‌زنند و چه توجیهی برای این عمل خود دارند؟
این اعتقاد از باور وهابیت به نام شرک و کفر و نسبت دادن آن به مسلمانان سرچشمه می‌گیرد اما وقتی تاریخچه وهابیت را مرور کنیم، در می‌یابیم بسیاری از نسبت‌هایی که امروز به مسلمانان داده می‌شود، قبلا توسط استعمار رونویسی شده و امروز وهابیت آنها را اجرا می‌کند. به طور مثال هاری سانت جون بریدجر فیلبی از جاسوسان انگلستان در عربستان، در دوره عبدالعزیز سعود نقش بسزایی در رشد وهابیت داشته است. این شخص دستخط‌هایی دارد که دکتر محمد حسنین هیکل، مورخ مشهور مصری اهل سنت، آنها را منتشر کرده و توسط روزنامه السفیر لبنان به چاپ رسیده است.
با انتشار این دست نوشته ها دقیقا چه مساله‌ای روشن شد که شما بیان می‌کنید باور وهابیت از همان‌ها سرچشمه گرفت؟
در این اسناد، دست نوشته‌هایی از هاری سانت جون بریدجر فیلبی وجود دارد که نشان می‌دهد زیربنای اندیشه وهابیت برای تخریب قبور و هر اعتقاد دیگری که بر پایه آن مسلمانان دیگر را مشرک می‌خوانند، از همین مبدا نشات گرفته است. به طور مثال فیلبی عبارتی دارد که بیان می‌کند: طبق قرآن شایسته نیست جنگی میان بهترین مسلمانان یعنی وهابیان و بین مسیحیان رخ دهد؛ زیرا مسیحیان اهل کتاب هستند و خداوند فرموده با آنها با تسامح برخورد کنید اما مسلمانان برتر (وهابیان) این‌ها باید با مشرکان و کفار بجنگند. اولین کفار و مشرکین، ترکان عثمانی هستند و همچنین اشراف هاشمی (حاکمان مکه و مدینه) و به طور خلاصه تمام پیروان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به غیر از وهابیان، مشرک هستند و وهابیان باید با آنها بجنگند.
در واقع این دستور العملی بود که به وهابیت دیکته شد و امروز شاهدیم آنها در قالب گروه‌های تکفیری همچون داعش، این دستورات را به اجرا درمی‌آورند.
بنابراین، آنان مسلمانان را به دلیل انجام عمل زیارت، مشرکت دانسته، لذا بر خود واجب می‌دانند قبور و اماکن متبرکه را از بین روند. البته در همین راستا گاه وهابیت دلایلی را ضمیمه این اعتقاد خود کرده و استناد به روایات ضعیفی می‌کند.
مثلا کدام روایت؟
به طور مثال به روایتی از ابوالهیاج در کتاب صحیح مسلم استناد می‌کنند. در این روایت ابوالهیاج نقل می‌کند: علی(ع) به من گفت آگاه باش من تو را به ماموریتی که پیامبر صلی‌الله‌علیه و‌آله مرا برای آن اعزام کرد، اعزام می‌کنم، هیچ تصویری را ترک نکن مگر اینکه آن را محو کنی و نیز هر قبر بلندی را که دیدی آن را مساوی و برابر کن.
اما آنچه در این میان مهم است که از نظر علم رجال، شخصیت ابوالهیاج توثیق نشده و او مورد تایید علمای اهل سنت نیز نیست و از سوی دیگر افراد دیگر از جمله ابن جرّاح و ابن وائل جزو راویان این روایت هستند که توثیق آنها ثابت نشده و بزرگان دین آنها را تایید نکرده‌اند.
بر فرض که موثق بودن این روایت ثابت شود و به لحاظ سندی مشکلی نداشته باشد، چه پاسخی بر این ادعا می‌توان اقامه کرد؟
بر فرض موثق بودن این روایت، سه احتمال می‌توان از نظر متنی برای آن در نظر گرفت؛ نخست آن که منظور از متن را ویران کردن، بناهای بلندی که بر روی قبرها افراشته شده بدانیم نه تخریب قبور؛ دوم آنکه منظور مساوی قرار دادن قبور با زمین و صاف کردن آن و سوم صاف و مسطح کردن هر قبری که روی آن ناهمواری و پستی و بلندی همانند کوهان شتر قرار دارد (در زمان جاهلیت رسم بود قبور به صورت کوهان شتر، برجسته می‌شد)
با این توصیف احتمال اول مردود است به دلیل آنکه این اقدام خلاف قرآن و سیره مسلمانان و انسانیت است. در قرآن کریم وقتی ماجرای اصحاب کهف بیان می شود، در آیه 13 سوره کهف خداوند می‌فرماید: نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ؛ ما سرگذشت آنها را به حق و راستی بر تو بازگو می‌کنیم. که اینجا خداوند با کلمه حق، ماجرای اصحاب کهف را بازگو می‌کند. در ادامه، آیه 21 همین سوره می‌فرماید: وَ کَذلِکَ أَعْثَرْنا عَلَیْهِمْ لِیَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَهَ لا رَیْبَ فیها إِذْ یَتَنازَعُونَ بَیْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقالُوا ابْنُوا عَلَیْهِمْ بُنْیاناً رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قالَ الَّذینَ غَلَبُوا عَلی أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِداً؛ و همان گونه (که آنان را از خواب طولانی بیدار کردیم مردم آن دیار را) از ( وضع ) آنها آگاه ساختیم آن گاه که در میان خودشان در کار بعث خود نزاع داشتند، تا بدانند که وعده خدا حقّ است و در (آمدن) روز قیامت تردیدی نیست. پس (مشرکان آنها که از این حادثه قانع نشده بودند) گفتند: بر (اجساد) آنها بنایی بسازید (و رهاشان کنید) پروردگارشان به آنها داناتر است. (اما مؤمنان یعنی) کسانی که بر کار آنها غالب بودند گفتند: ما بر اجساد آنان مسجدی بنا خواهیم کرد (تا یادگار جاویدان آنها باشد).
اینجا کلمه "مسجدا" که تصریح بر بنا و یادبود بر قبور اصحاب کهف دارد، بیان شده و خداوند در هیچ یک از آیات خود تخریب قبور و بنای بر آنها را مردود نشمرده است و این دلیل قطعی بر ادعای وهابیت است. همچنین بیش از هشت قرن از ساخت گنبد و بارگاه بر قبر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌گذرد که این امر نیز به دست اهل سنت انجام گرفت. لذا سیره مسلمانان این گونه بوده و قرآن نیز آن را امضا کرده است.
اما احتمال دوم هم با شرحی که علمای اهل سنت به این روایت زده‌اند، در کتاب «المجموع نبوی» جلد چهارم، صفحه 312، رد می‌شود به این صورت که: نباید قبر بلندتر و روی آن مُسَنَّم باشد (مانند پشت ماهی یا کوهان شتر) بلکه باید یک وجب از زمین بلندتر و روی آن مسطح باشد؛ که البته این به آن رای وهابیت که بنای قبور را شرک می‌داند، ارتباطی ندارد.
بنابراین این شرح نیز حکایت از آن دارد که قبور نباید کامل از بین روند.
اما احتمال سوم نیز با کلمه تسویه ای که در روایت مذکور، بیان شده است، رد می‌شود. این کلمه ناظر بر آن است که باید روی قبر مسطح باشد که اهل سنت این معنا را پذیرفته‌اند.
سیر تاریخی این تخریب چه فرآیندی را طی کرده است و وهابیت نختسین بار دست به تخریب کدامیک از مقبره‌ها زدند؟
اولین بارگاهی که وهابیت دست به تخریب آن زد، قبر زید ابن خطاب، برادر عمر بن خطاب بود که اتفاقا با برخورد تند اهل سنت مواجه و منجر به تبعید محمد ابن عبدالوهاب شد.
آنها قبور مختلفی را تخریب کردند که می‌توان به تخریب بارگاه امام حسین(ع) در چند نوبت، قبور ائمه بقیع(ع)، بارگاه حضرت حمزه، قبور حضرت خدیجه و ابوطالب، منزل شخصی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و خدیجه و محل تولد حضرت زهرا(س)، قبر آمنه مادر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در منطقه ابواء (بین مکه و مدینه) که البته پس از تخریب دو بار روی قبر را سوزاندند، اشاره کرد. این روند تا کنون نیز ادامه داشته است که سال گذشته نیز قبر عبدالسلام الاسمر از علمای اهل سنت (مالکی مذهب) را در لیبی تخریب کردند.
وهابیت با این قبیل اقدامات قرار است به چه چیزی دست یابد و چه هدفی را دنبال می‌کند و تا چه اندازه به آن نزدیک شده است؟
ببیند در میان وهابیت منطق و استدلال وجود ندارد. از آنجا که وهابیان پاسخ علمی در خصوص روایات مربوط به زیارت ندارد، تلاش می‌کند صورت مساله را از بین ببرد تا مردم نیز به سمت فرهنگ زیارت نرفته و حقایق به آنها نرسد. این پروسه در قالب مبارزه با شرک انجام می‌شود در حالی که هیچ مسلمانی با زیارت کردن مشرک نمی‌شود.
در گام بعد آنها با این اقدام در راستای پیشبرد اهداف غرب مبنی بر اسلام هراسی می‌کوشند که به صورت جزیی در این باره موفق شده اند اما در کل، موفق نبوده و ما شاهدیم هنوز بسیاری از مسلمانان به زیارت قبور بزرگان خود می‌روند.
