اسنادی درباره نحوه حمایت دولت ترکیه از داعش (بخش نخست) از زمانی که گروه داعش توانست با اقدامات تروریستی خود در سوریه و سپس عراق، توجه گسترده‌ای را در سطح بین المللی به خود جلب کند، بحث از ماهیت رویکرد دولت ترکیه نسبت به این گروه، همواره یک مبحث بسیار جدی در محافل مختلف بوده است. دانشگاه کلمبیا تحقیقی در این زمینه انجام داده و جنبه‌های مختلف پیوند دولت ترکیه با داعش را بررسی کرده است.
مؤسسه مطالعات حقوق بشر دانشگاه کلمبیا، به‌تازگی در پژوهشی به بررسی پیوندهای موجود میان دولت ترکیه و گروه تروریستی داعش پرداخته که نتایج آن در قالب گزارشی در روزنامه «هافینگتون پست» منتشرشده است. سرپرستی تیم پژوهشی این دانشگاه را در تحقیق مذکور، دیوید فیلیپس، مدیر «برنامه صلح و حقوق» در دانشگاه کلمبیا بر عهده داشته است.
متن این گزارش که به دلیل مفصل بودن در دو بخش منتشر می‌شود، ازاین‌قرار است؛
آیا ترکیه با داعش همکاری می‌کند؟ اتهاماتی که در این زمینه متوجه ترکیه است، طیفی گسترده از همکاری نظامی و انتقال اسلحه گرفته تا حمایت لجستیکی و مالی و تأمین خدمات درمانی را شامل می‌شود. چشم بستن بر حملات داعش علیه کوبانی، اتهام دیگری است که علیه ترکیه مطرح می‌شود.
برنامه صلح و حقوق دانشگاه کلمبیا، تیمی از محققان آمریکایی، اروپایی و ترکیه‌ای را برگزید تا با بررسی رسانه‌های ترکیه و جهان، اعتبار این اتهامات را بررسی کنند. این گزارش بر پایه منابع فراوانی تهیه‌شده و اتهامات موجود علیه ترکیه در حوزه‌های مذکور را موردبررسی قرار می‌دهد.
اتهام نخست: ترکیه برای داعش تجهیزات نظامی فراهم می‌کند
۱ ـ یک فرمانده داعش در دوازدهم اوت به روزنامه «واشنگتن‌پست» گفت: «بیشتر مبارزانی که در ابتدای جنگ به ما پیوستند و همچنین ارسال تجهیزات برای ما، از ترکیه بوده است».
۲ ـ کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه (CHP) با استناد به یک بیانیه دفتر دادستانی آدانا متعلق به چهاردهم اکتبر ۲۰۱۴، اظهار داشت، ترکیه برای گروه‌های تروریستی اسلحه فراهم می‌کند. وی همچنین متن مصاحبه‌های رانندگان کامیونی را که از ترکیه برای داعش اسلحه می‌برند، منتشر کرد. به گفته قلیچداراوغلو، دولت ترکیه ادعا می‌کند که کامیون‌های مذکور حامل کمک‌های انسان دوستانه برای ترکمن‌ها بوده، اما ترکمن‌ها می‌گویند هیچ کمکی به دست آن‌ها نرسیده است.
۳ ـ به گفته بولنت تزجان، قائم‌مقام حزب جمهوری‌خواه خلق، سه کامیون در نوزدهم سپتامبر برای بازرسی در آدانا متوقف شدند. این کامیون‌ها در فرودگاه اسن بوغای آنکارا با بار اسلحه بارگیری شده بودند. رانندگان، کامیون‌ها را تا لب مرز آورده بودند و قرار بوده از آنجا، یک مأمور سازمان اطلاعات ترکیه آن‌ها را تحویل گرفته و به داعش و دیگر گروه‌ها در سوریه تحویل دهد. این اتفاق بارها رخ‌داده است. زمانی که کامیون‌ها متوقف شدند، مأموران اطلاعاتی تلاش کردند جلو بازرسی آن‌ها را بگیرند؛ بازرسان در این کامیون‌ها موشک، اسلحه و مهمات پیدا کردند.
۴ ـ روزنامه «جمهوریت» گزارش داده که فؤاد آونی، یک فعال توئیتری که گزارش تحقیق درباره فساد مالی در ترکیه را نیز منتشر کرده بود، از وجود فایل‌های صوتی خبر داده که تأیید می‌کند ترکیه برای گروه‌های تروریستی وابسته به القاعده کمک‌های مالی و نظامی فرستاده است. در این فایل‌های صوتی، اردوغان به نیروهای مسلح ترکیه فشار می‌آورد که وارد جنگ با سوریه شوند. اردوغان درخواست می‌کند که هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه، بهانه‌ای برای حمله به سوریه پیدا کند.
۵ ـ هاکان فیدان به داود اوغلو، نخست وزیر ترکیه، یاسر گولر، از مقامات ارشد وزارت دفاع و فریدون سینیراوغلو، از مقامات وزارت خارجه ترکیه گفته: «اگر نیاز باشد، من چهار نفر را به سوریه خواهم فرستاد و از طریق شلیک هشت موشک به سمت خاک ترکیه، بهانه ورود به جنگ را فراهم خواهد کرد. من آن‌ها را وامی دارم به مقبره سلیمان شاه حمله کنند».
۶ ـ اسناد مربوط به نوزدهم سپتامبر نشان می‌دهد که بندر بن سلطان، شاهزاده سعودی، منابع مالی لازم برای انتقال اسلحه به سوریه از ترکیه را فراهم کرده است. یک هواپیمای آلمانی، محموله‌ای از سلاح را به فرودگاه اتی مسقوط در ترکیه آورده و در آنجا، این محموله در سه کامیون قرارگرفته که دوتای آن‌ها برای داعش ارسال‌شده است.
اتهام دوم: ترکیه حمایت لجستیکی و مسیر حمل‌ونقل در اختیار داعش گذاشته است
۱ ـ بر اساس گزارشی که سیزدهم ژوئن در روزنامه «رادیکال» منتشرشده، معمر گولر، وزیر کشور ترکیه فرمانی بدین مضمون امضا کرده است: «ما با در نظر گرفتن منافع منطقه‌ای خود، به شبه‌نظامیان جبهه النصره در مبارزه‌شان علیه PYD، شاخه سوری سازمان کارگران کرد ترکیه (PKK) در داخل مرزهای خودیاری می‌رسانیم... هاتای یک منطقه راهبردی برای مبارزینی است که از خاک ما به سوریه می‌روند. حمایت لجستیکی از گروه‌های اسلامی افزایش خواهد یافت و آموزش نظامی، خدمات بیمارستانی و عبور امن آن‌ها در هاتای رخ خواهد داد... سازمان اطلاعات و دفتر امور مذهبی، امور اقامت مبارزان در اقامتگاه‌های عمومی را هماهنگ خواهند کرد».
۲ ـ روزنامه «دیلی میل» در ۲۵ اوت ۲۰۱۴ گزارش داد، بسیاری از شبه‌نظامیان پس از عبور از ترکیه، در سوریه و عراق به داعش پیوسته‌اند؛ اما ترکیه برای متوقف کردن آن‌ها تلاشی نکرده است. این گزارش نشان می‌داد که چگونه نظامیان خارجی، به‌ویژه از کشور انگلیس، از طریق خاک ترکیه به سوریه و عراق می‌روند. آن‌ها مرز ترکیه را «دروازه جهاد» می‌خوانند. سربازان ترکیه یا عبور این افراد را نادیده می‌گیرند و یا افراد مذکور با پرداخت مبلغ ناچیز ۱۰ دلار اجازه عبور از مرز را پیدا می‌کنند.
۳ ـ شبکه خبری اسکای نیوز اسنادی به دست آورده که نشان می‌دهد دولت ترکیه پاسپورت شبه‌نظامیان خارجی را که قصد دارند با عبور از مرز ترکیه به سوریه رفته و به داعش ملحق شوند، مهر می‌کند.
۴ ـ شبکه خبری بی‌بی‌سی با برخی روستانشینان ترک مصاحبه کرده که می‌گویند اتوبوس‌هایی شبانه به روستاهای آن‌ها می‌آیند و شبه‌نظامیان را برای مبارزه علیه کردها در سوریه و عراق ـ و نه مبارزه با ارتش سوریه ـ به دو کشور مذکور انتقال می‌دهند.
۵ ـ یک مقام ارشد مصری در نهم اکتبر ۲۰۱۴ اظهار داشت، سازمان اطلاعات ترکیه، تصاویر ماهواره‌ای و دیگر انواع اطلاعات را در اختیار داعش می‌گذارد.
اتهام سوم: ترکیه به تروریست‌های داعش آموزش نظامی داده است
۱ ـ شبکه خبری «سیان ان ترک» در ۲۹ ژوئیه گزارش داد که قلب ترکیه، مناطقی همچون «دوزجه» و «آداپازاری» به مراکز تجمع تروریست‌ها تبدیل شده است. برخی ویدئوهای مربوط به این موضوع در یکی از سایت‌های طرفدار داعش در ترکیه منتشرشده است. بنا بر گزارش سیان ان ترک، درصورتی‌که نیروهای امنیتی ترکیه می‌خواستند، می‌توانستند جلو این تحولات را بگیرند.
۲ ـ ترک‌هایی که به یکی از گروه‌های وابسته به داعش پیوسته بودند، در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴ در استانبول یک گردهمایی برگزار کردند.
۳ ـ یک فایل ویدئویی، افراد وابسته به داعش را نشان می‌دهد که در اومرلی، محله‌ای از استانبول، نماز جماعت می‌خوانند. در واکنش به این ویدئو، تانریکولو، نماینده پارلمان ترکیه و عضو ارشد حزب جمهوری‌خواه خلق، وزیر کشور را مورد سؤال قرارداد و پرسش‌های زیر را مطرح نمود: «آیا صحت دارد که اردوگاه یا اردوگاه‌هایی در استانبول به یک گروه وابسته به داعش اختصاص داده شده است؟ ماهیت این گروه وابسته چیست؟ افراد تشکیل‌دهنده آنچه کسانی هستند؟ آیا این شایعه صحت دارد، همان مکانی که به‌عنوان اردوگاه در اختیار آن‌ها قرار داده‌شده، برای آموزش نظامی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد؟».
۴ ـ کمال قلیچداراوغلو در چهاردهم اکتبر به دولت ترکیه هشدار داد که منابع مالی در اختیار گروه‌های تروریستی نگذارد و این گروه‌ها را آموزش ندهد. وی گفت: «این درست نیست که گروه‌های مسلح در خاک ترکیه آموزش ببینند. شما جنگجویان خارجی را به ترکیه می‌آورید، پول در جیبشان و اسلحه در دستشان می‌گذارید و از آن‌ها می‌خواهید در سوریه مسلمانان را بکشند. ما به آن‌ها (دولت) گفتیم که کمک به داعش را متوقف کنند. احمد داوداوغلو از ما می‌خواهید سند ارائه دهیم. همه می‌دانند که آن‌ها به داعش کمک می‌کنند».
۵ ـ بر اساس گزارش سازمان اطلاعات اردن، ترکیه تروریست‌های داعش را برای مأموریت‌های ویژه آموزش می‌دهد.
اتهام چهارم: ترکیه خدمات درمانی در اختیار تروریست‌های داعش می‌گذارد
۱ ـ یک فرمانده داعش در دوازدهم اوت ۲۰۱۴ به واشنگتن‌پست گفت: «ما به‌طورمعمول، برخی مبارزان ـ حتی اعضای بلندمرتبه دولت اسلامی (داعش) ـ را برای درمان به بیمارستان‌های ترکیه می‌فرستیم».
۲ ـ روزنامه «طرف» در دوازدهم اکتبر ۲۰۱۴ گزارش داد که دنگیر میر محمد فیرات، یکی از بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه (حزب حاکم ترکیه) گفته، ترکیه از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کرده و هنوز هم از آن‌ها حمایت می‌کند و در بیمارستان‌هایش آن‌ها را درمان می‌کند. وی اظهار داشته: «به‌منظور تضعیف تحولات جاری در روجاوا (کردستان سوریه) دولت ترکیه گروه‌های افراط‌گرا را مسلح کرده و به آن‌ها امتیاز می‌دهد... دولت به زخمی‌ها کمک می‌کند. وزیر بهداشت جمله‌ای شبیه به این گفته که مداوای زخمی‌های داعش یک وظیفه انسانی است».
۳ ـ روزنامه طرف در گزارش دیگری می‌نویسد، یکی از فرماندهان ارشد داعش و دست راست البغدادی، به همراه تعدادی دیگر از اعضای این گروه در بیمارستان سانلی اورفای ترکیه تحت درمان قرارگرفته و دولت ترکیه هزینه درمان آن‌ها را پرداخت کرده است.
منابع مطلع به این روزنامه گفته‌اند، شبه‌نظامیان داعش در بیمارستان‌های سرتاسر جنوب شرقی ترکیه تحت درمان قرار می‌گیرند. از زمان آغاز حملات هوایی ائتلاف علیه مواضع داعش، هرروز شمار بیشتری از شبه‌نظامیان برای درمان به این بیمارستان‌ها فرستاده می‌شوند. این روزنامه نام هشت تن از افرادی که از مرز سانلی اورفا برای درمان وارد ترکیه شده‌اند، نیز ذکر می‌کند.
