پژوهش حاضر در دو مقطع کلى به شناسایى و معرفى مقاتل و نگاشته‌ هاى مربوط  به تاریخ عاشورا از آغاز تا عصر حاضر مى ‌پردازد. در دو شماره پیشین، به مقطع نخست آن، پرداخته شد و گفته شد که مقطع اول از دو بخش سامان یافته است: بخش اول به شناسایى و معرفى فهرست‌‌وار مقاتل از آغاز تا قرن هفتم اختصاص یافته و در بخش دوم، به معرفى توصیفى آثار موجود در تاریخ عاشورا تا قرن هفتم، پرداخته شده است. در این شماره، ادامه این نوشتار که به مقطع دوم پرداخته، ارائه می‌شود.

پژوهش حاضر در دو مقطع کلی به شناسایی و معرفی مقاتل و نگاشته‌‌های مربوط به تاریخ عاشورا از آغاز تا عصر حاضر می‌پردازد. در مقطع نخست در دو بخش سامان یافته که در بخش اول آن به شناسایی و معرفی فهرست‌وار مقاتل از آغاز تا قرن هفتم پرداخته و در بخش دوم، آثار موجود در تاریخ عاشورا تا قرن هفتم به صورت توصیفی معرفی شده است. اما مقطع دوم که درباره مقاتل و نگاشته‌‌های قرن هشتم تا چهاردهم است، نیز شامل دو بخش است. در بخش نخست، پس از بیان یک مقدمه، به شناسایی و معرفی چند اثر مهم از قرن هشتم تا عصر حاضر پرداخته و در بخش دوم مهم‌ترین آثار قرن‌های اخیر که نقش بسزایی در تحریف و ارائه گزارش نادرست و جعلی و در برخی موارد، افسانه‌ای، درباره قیام عاشورا داشته‌‌اند، شناسایی و معرفی شده است.

این نوشتار در قالب چندین مقاله و یادداشت به بررسی مهم‌ترین مقتل‌هایی خواهد پرداخت که در قرون اولیه از عاشورا گزارش‌های تاریخی ارائه داده‌اند. بحث حاضر صرفا به معرفی مهم‌ترین مقتل‌ها به لحاظ تقدم زمانی خواهد پرداخت.

برخی از کتب، گزارش‌ها تاریخی هستند؛ یعنی مؤلف فقط تاریخ را تألیف کرده است و آنچه را که رخ‌داده نوشته و تجزیه‌وتحلیل نکرده است. حال یا همگی را با ذکر سند آورده یا برخی از مطالب را با ذکر سند و سند برخی را نیز حذف نموده است.

تاریخ به صورت‌های مختلفی به دست ما رسیده است. معمولا آنچه به ذهن می آید کتاب‌های مقتل است در حالیکه طیف وسیعی از کتاب‌های تاریخی، رجالی، مناقب، حدیثی و حتی برخی کتب ادبی وجود دارند که از آن می توان به زوایای مختلف تاریخ را در آن‌ها بررسی کرد.

واقعه عاشورا در طول تاریخ موجب پدیداری آثار مکتوب فراوان و شکل‌گیری آداب و سنن بسیاری شده است. از آن جهت که این واقعه با زندگی دینی مسلمانان پیوند خورده است، باید دانست آن‌چه شیعیان درباره عاشورا و واقعه کربلا در نوشته‌ها، خطابه‌ها، هنر‌ها و سنت‌های خویش عرضه می‌کنند با آن‌چه در سال 61 ه.ق و در صحرای کربلا و در روز عاشورا رخ داده، چه میزان هم‌خوانی دارد؟