قضاوت دربارۀ شخصیت و فضایل ایمانی و اخلاقی محمد بن حنفیه -با توجه به تحریفاتی که در طول تاریخ دربارۀ شخصیت او صورت گرفته- جدا سخت است؛ اما با کنکاش و جست‌وجو از لابه‌لای شواهد و قرائن پراکنده در منابع تاریخی می‌توان گوشه‌هایی از ابعاد تاریخ زندگی او را بازکاوی کرد. از جمله چیزهایی که درباره این فرزند امام علی (ع) به‌صورت خلاصه می‌توان گفت، این است که وی انسانی بسیار وارسته و مورد عنایت و علاقه امیرالمومنین و حسنین (ع) بود.

  چند نفر از بزرگان و نزدیکان اهل‌البیت به همراه امام حسین (ع) به سمت کوفه نیامدند  و در مدینه و مکه ماندند یکی از این افراد عبدالله بن جعفر همسر حضرت زینب (س) است که در زیر به علل عدم حضور ایشان می‌پردازیم.

گزارشی وجود دارد که سر امام حسین (ع) هنگام ورود اهل‌بیت به کوفه، بر سر نیزه آیه‌ای از قرآن را تلاوت فرمود. اما در مجلس یزید چنین گزارشی نداریم.

10 ساله اول امامت امام حسین (ع) هم زمان با خلافت معاویه بود. ایشان به احترام وفای عهدنامه ای که با معاویه داشتند سکوت کردند. پس از معاویه امام حسین در مقابل یزید ایستادند و با او بیعت نکردند.