از زمانى که قیام امام حسین (ع) با آن شرایط و ویژگى‌هاى خاص اتفاق افتاده است، سؤال‌هایى در میان نخبگان و اندیشمندان و حتى مردم عادى مطرح بوده است که انگیزه اصلى امام (ع) از اقدام به چنین کارى چه بوده است؟ آیا دعوت کوفیان فلسفه قیام آن حضرت بوده، یا قیام امام (ع) علت دعوت کوفیان؟ و البته بیشمار پرسش هایی از این دست که باید با استناد به منابع گوناگون تاریخی و اندیشه ای پاسخی اغناکننده به آنها داده شود.

تاریخ به صورت‌های مختلفی به دست ما رسیده است. معمولا آنچه به ذهن می آید کتاب‌های مقتل است در حالیکه طیف وسیعی از کتاب‌های تاریخی، رجالی، مناقب، حدیثی و حتی برخی کتب ادبی وجود دارند که از آن می توان به زوایای مختلف تاریخ را در آن‌ها بررسی کرد.

در این نوشته با اشاره به اهمیت منابع در تاریخ اسلام، به ویژه اهمیت منابع کهن تاریخی، به منابع شیخ مفید و نیز ویژگی‌های روش وی در بهره‌گیری از منابع پرداخته شده است. بیان مواردی از این منابع کهن و ویژگی آن‌ها و نیز اشاره به گزارش‌های تاریخی شیخ مفید، به ویژه در دو کتاب الارشاد و الجمل و مقایسه ی آن ها با گزارش‌های مشابه که در منابع دیگر وجود دارد، مطالب این نوشته را در برمی‌گیرد. همچنین بخشی از منابع شیخ مفید که به گزارش‌های شفاهی و غیرمکتوب اختصاص دارد به اختصار بررسی شده است.