واقعه عاشورا همواره در ادبیات و تاریخ تشیع، پررنگ‌ترین عنصر بوده است. ادبیات عاشورایی از دیرباز مورد توجه نویسندگان، شعرا و ادبا بوده است. از روزی که حضرت امام‌ حسین (ع) را در صحرای کربلا به شهادت رساندند و خانواده و اصحاب مویه کردند، ادبیات عاشورایی متولد شد و همچنان به حرکت خود ادامه می‌دهد.

نکته قابل توجه برای ما نحوه این بروز و ظهور در دوره‌های مختلف تاریخی و سیاسی است. به ویژه خواستیم تا در گفت‌وگو با دکتر محمدرضا سنگری که ادیب و عاشورا پژوه است، نقش ادبیات عاشورایی را در 40 سال‌ اخیر بررسی کنیم. مثلا در چه دوره‌ای و چرا رنگ‌ حماسه بیشتر بود و در چه دوره‌ای نگاه عرفانی غلبه داشت. حاصل این گفت‌وگو را بخوانید.

دوران امامت ده ساله امام حسن مجتبی (ع) به شدت تحت تأثیر جریان صلح ایشان با معاویه قرار گرفته است. از این‌ رو به دوران ده ساله (41-51 ه.ق) و فعالیت‌های حضرت در مدینه کمتر پرداخته شده است، امری که نوشتار پیش روی به بخش‌هایی از آن خواهد پرداخت.

گروه سیره معصومین (ع) پژوهشکده تاریخ اسلام، در ادامه سلسله نشست‌های بازخوانی سیره معصومین (ع) در تاریخ 7 دی ماه 1392 میزبان حجت الاسلام دکتر محسن الویری بود برای ارائه یک سخنرانی با عنوان «گفتمان‌های صلح، جهاد و جنگ؛ بازخوانی صلح امام حسن (ع)». گزارشی از متن سخنرانی ایشان به مخاطبان ارجمند کرب‌وبلا تقدیم می‌گردد.

ما «شیدای امام حسین (ع)» هستیم تا شیعه آن حضرت. آیا مشکل در حافظه تاریخ است که زندگی آن حضرت را همین مقدار ثبت کرده، یا آنکه ما در این باره کوتاهی کرده ایم؟ 

مشهور است که ولادت آن حضرت در مدینه در سوم ماه شعبان بوده است.  ابن شهرآشوب  رحمه‌الله ذکر کرده که ولادت آن حضرت  ده ماه و بیست روز بعد از ولادت برادرش امام حسن (ع) بوده و آن روز سه‌شنبه یا پنجشنبه پنجم ماه شعبان سال چهارم از هجرت بوده است و روایت‌شده که مابین آن حضرت و برادرش فاصله نبوده، مگر به‌قدر مدت حمل و مدت حمل، شش ماه بوده است.

«ادبیات متعهد» از‌ آن‌ دست مفاهیمی است که از ابتدای ظهورش تاکنون همواره با ابهامات فراوانی، حتی ابهامات ذاتی، همراه بوده است. از شرح و تعریف «ادبیات متعهد» (ادبیات درخدمت امری غیر از ادبیات) و «ادبیات غیرمتعهد» (ادبیات درخدمت خود ادبیات) که بگذریم، این سؤال به ذهن متبادر می‌شود که واقعا ادبیات به چه چیزی ممکن است متعهد باشد که این صفت را به‌ دنبال خودش بکشد؟ دیگر اینکه مگر محتوایی که خالق اثر ادبی ارائه می‌کند از چه جهانی غیر از جهان ما می‌آید که نخواهد هیچ‌کدام از دغدغه‌های بشر را تسکین دهد و صرفا به‌ دنبال زیبایی باشد؟

با بررسى مجموع روایت حسین بن حمدان خصیبى به یک جریان فکرى که ناشى از تفکرات غلات شیعه است، دست مى‌یابیم. تفکرى که براى ائمه اطهار مقامى خداوندگونه قائل است. به رغم آن‌که خداوند در قرآن کریم به پیامبر (ص) مى‌فرماید: «قل أنا بشرٌ مثلکم». چیزی که بسیار مهم و جالب است، داستان‌پردازی و تحریف خصیبی در مورد امام حسین (ع) است. چگونه ممکن است که او اینگونه تاریخ را تحریف کند؟

کتاب هشتاد جلدى «تاریخ مدینه دمشق» ابن عساکر از منابع بسیار مهمى براى تاریخ اسلام تلقى مى‌شود که مجلدات مستقلى از آن درباره زندگى پیامبر (ص)، على بن ابى‌طالب (ع) و امام حسین (ع) تصحیح شده و به چاپ رسیده و بسیار قابل توجه است. ابن عساکر به رغم تمایلات دینى و مذهبى خود، برخلاف سایر تاریخ‌نگاران اهل سنت در شام، قیام امام حسین (ع) را تقریباً با بى‌طرفى گزارش کرده است. با این حال، نقاط ضعف و تحریفات فراوانى در آن به چشم مى‌خورد. در این مقاله با بررسی و مطالعه قیام امام حسین (ع) در روایات ابن عساکر، کلیاتی از این کتاب و شخص را می‌توان شناخت.

پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام کرب‌وبلا:

در گستره تحولات اجتماعی چه زمینه‌هایی به وجود آمده بود که باعث شد تنها پنجاه سال پس از رحلت پیامبر (ص) حادثه‌ای با این ابعاد به وقوع بپیوندد؟ بالاتر از آن، چه عواملی باعث شد که جامعه آن روز در مقابل این حادثه بزرگ، واکنشی سرد، بی‌روح و کم اثر از خود بروز دهد؟ زمینه‌های اجتماعی واقعه عاشورا چه بود؟ طرح این سؤالات موضوعی است که دکتر ولوی بدان پاسخ می‌دهد.

درباره سیدالشهدا، تا کنون آثار بسیاری در قالب کتاب و مقاله از نخستین سال‌های پس از واقعه کربلا تاکنون به هدف بازگویی و تبیین شخصیت امام حسین (ع) و نهضت عاشورا نوشته شده است. یکی از ابعاد مورد توجه در آثاری که درباره نهضت امام حسین (ع) نگاشته شده، تبیین و تحلیل بعد سیاسی آن است که محوری عمده بلکه محور اصلی این قیام است. در این مقاله سعی کردیم 50 کتاب با نگرش اندیشه سیاسی به عاشورا، معرفی کنیم.