حضرت عباس (ع) را به‌عنوان شاخص وفاداری به پیمان الهی و مجمع فضائل معنوی، الهی و معرفتی می‌شناسیم.
ایشان ازنظر معرفت، در مقام توحید به اوج رسیده بود و چون خدا را به‌درستی شناخته بود، موفق به تبعیت از حسین بن علی (ع) به‌عنوان امام هم شد.
او در خاندان عصمت پرورش یافت و تا پایان عمر یک معصوم را همراهی کرد و ازاین‌جهت می‌تواند به‌عنوان یک انسان والا و برجسته موردتوجه قرار گیرد.
یکی از راه‌های شناخت این بزرگان، توجه به اسماء و القاب آن‌ها است زیرا القابی که به‌طور مخصوص برای شخص بزرگی تعیین می‌کنند، نشان‌دهنده کمال وجودی آن فرد و ویژگی برجسته‌ای در او است.
ایشان هیچ‌وقت از موضع خود عقب‌نشینی نداشته است بلکه تا آنجایی که حق را تشخیص دادند به‌پای حق ایستادگی کردند و این ایستادگی را ادامه دادند تا جام شهادت را نوشیدند.
معنای «عباس»
نام عباس به معنای انسان دلاوری است که در برابر باطل یا در برابر دشمن پایداری می‌کند.
این استقامت را در منش ابوالفضل (ع) هم در دوران زندگی حضرت امیر (ع) که در جنگ صفین حضور پیداکرده بودند و هم در ماجرای کربلا مشاهده می‌شود.
ایشان هیچ‌وقت از موضع خود عقب‌نشینی نداشته است بلکه تا آنجایی که حق را تشخیص دادند به‌پای حق ایستادگی کردند و این ایستادگی را ادامه دادند تا جام شهادت را نوشیدند.
عنوان ابوالفضل یا ابوالفضائل
این عنوان به‌ظاهر به معنای پدر فضل است و این‌که آیا ایشان فرزندی به نام فضل داشته است یا نه مشخص نیست، اما فضل به معنای فضیلت، ارزش، کرامت و عظمت اخلاقی و علمی است که درواقع قمر بنی‌هاشم از آن برخوردار بوده است.
چنان‌که در زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم: «السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله». این جمله یعنی تمام وجود این شخص اطاعت از خدا و رسول خدا(ص) بود.
او عبد صالح خدا بود و این مسئله یکی از عظمت‌ها و برجستگی‌های وجودی آن حضرت است.
یکی دیگر از اوصاف برجسته ابوالفضل (ع) سقایی آن حضرت است که از دوران کودکی بر این منش بوده‌اند.
ویژگی حسن ظاهری ایشان هم در لقب قمر بنی‌هاشم متجلی شده است.
عباس (ع) شاخص وفا به خدا و اولیاء الهی
آن حضرت در کمال وفاداری با حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و بلکه بالاتر یعنی وفاداری در ارتباط با پیمان الهی که همه ما باخدا داریم، شاخص است.
با توجه به آیات 60 و 61 سوره مبارکه یس همه ما پیمانی باخدا داریم که باید او را عبادت کنیم و از پیروی شیطان بپرهیزیم و قمر بنی‌هاشم (ع) به این پیمان عمل کرده است.
درواقع با توجه به این‌که این پیمان درجایی دیگر به پیروی از رسول خدا (ص)و اولی الامر تعبیر شده است، ابوالفضل العباس (ع) هم در کربلا و هم در دوران زندگی خود پیرو امامان خود بود و وقتی در برابر دشمن می‌ایستد می‌فرماید که اگر دستانم را هم قطع کنید دست از امام خود برنمی‌دارم و از او به‌عنوان امام صادق و راست‌گو پیروی می‌کنم.
حضرت عباس (ع) کسی بود که وفای به خدا و اولیاء الهی داشت.
اشتراک عباس (ع) با عموی خود در لقب «طیار»
از قمر بنی‌هاشم (ع) به‌عنوان «طیار» هم یادشده است.
شاید ریشه این لقب، فرمایش امام صادق (ع) یا امام سجاد (ع) باشد که فرمودند: عموی ما عباس جایگاهی در قیامت دارد که همه شهدا بر حال او غبطه می‌خورند و آن این است که ایشان با دو بال در فضای قیامت پرواز می‌کند.
در سخن دیگری که ظاهراً از امام صادق (ع) است از عباس (ع) به‌عنوان شخصی یادشده است که در امتحان الهی شرکت کرده و خوب از عهده این امتحان برآمده است.
حمایت از حق تا نهایت طاقت بشری به‌تبع شناخت حقیقت
یکی دیگر از مسائلی که در آموزه‌های دینی بر آن تأکید شده است مسئله امتحان است و همه انسان‌ها در معرض امتحان الهی هستند.
امام صادق (ع) می‌فرمایند که حضرت عباس (ع) در تمام طول زندگی در این امتحان شرکت کرده است و به‌ویژه در کربلا و در آنجایی که امان‌نامه‌ای را برای او می‌آورند، سربلند از این امتحانات الهی بیرون می‌آیند.
