همانا برای هر امامی عهد و پیمانی بر گردن دوستداران و شیعیانش است وفای به این میثاق هنگامی کامل میگردد که مراقد آن بزرگواران زیارت شود پس هر کس با رغبت و تصدیق آنان را زیارت کند همانا ائمه ع شفیعان او در روز قیامت.[1]
زیارت پیامبر و عترت آن حضرت امر مهم و بزرگی است و آداب و اعمالی دارد که رعایت آن آداب، علاوه بر آن که راه را برای رسیدن به زیارت مقبول باز می کند، به تاثیرپذیری ما از ارواح مطهر آن بزرگواران نیز کمک میکند.
غسل زیارت
از جمله آداب زیارت، غسل زیارت است. غسل علاوه بر تاثیر معنوی که در صفای باطن دارد، موجب رفع بوی بد و آلودگی های ظاهری و احساس نشاط نیز میشود. در بعضى از احادیث آمده که مولایمان امیرالمومنین علیه السلام در شبهاى سرد غسل مى کرد تا براى نماز شب نشاط پیدا کند.[2]
همین ها خود امور مهمی برای برقراری یک ارتباط موثر است. اما فواید غسل در اینها خلاصه نمیشود غسل همانند وضو، حکمتی دارد که هنوز برای بشر مکشوف نشده است اما موجب صفای قلب و روح میشود و ارتباط شیاطین را با انسان مشکل میکند. در باب زیارت رسول خدا آمده است... و اگر زائران، غسل زیارت کنند، رسول خدا صلی الله علیه و آله به آنان خطاب مىکند: اى میهمانان خدا! شما را به همنشینى و همراهى من در بهشت بشارت باد.[3]
همچنین در روایت از امام رضا ع آمده است که:
آگاه باشید که هر کس مرا با غسل زیارت کند از تمامى گناهان پاک مى شود آنچنان که گویى از مادر متولّد شده و هیچ گونه به گناه آلودگى ندارد.[4]
در خصوص اهمیت و ضرورت غسل زیارت، توجه به روایت ذیل سودمند است تا در این باره از سستی و غفلت پرهیز بیشتری داشته باشیم.
حسن بن زبرقان الطّبرى به اسنادش مىگوید:
محضر مبارک امام صادق ع عرض کردم: بسا به زیارت قبر حضرت حسین بن على ع مى رویم و به جهت سرما یا غیر آن غسل زیارت بر ما مشکل مى باشد چه کنیم؟ حضرت فرمودند: کسى که در فرات غسل کرده و حسین ع را زیارت نماید برایش به اندازهاى فضیلت منظور مى شود که قابل احصاء و شمارش نیست و زمانى که برگردد به آنجایى که غسل کرده و این بار وضو گرفته و حضرت را زیارت کند همان ثواب و فضیلت براى او نوشته مى شود.[5]
ذکر و آرامش در طول راه
سپس فرد باید در حالی که به یاد خداست و با آرامش و وقار حرکت میکند به سوی حرم روانه شود و از هرگونه رفتار سبکی که در محضر اهل بیت از آن شرم دارد بپرهیزد زیرا واقعا در محضر ایشان قرار دارد.
... و کسى که بحال آرامش و وقار به مکّه(و هر مکان زیارتی مقدسی مانند مکه) وارد شود خداوند گناهانش را مى آمرزد.[6]
بهتر است در تمام طول مسیر از اذکار مقدس غافل نماند. از موسى بن عمران النخعى مروى است که گفت به على بن محمد الهادی ع عرض کردم یابن رسول اللَّه مرا زیارت کامله جامعه بلیغه تعلیم کن که چون هر یک از شما را بخواهم زیارت کنم به آن زیارت کنم فرمود چون به نزدیک در حرم رفتی بایست و شهادتین را بر زبان جارى کن و لیکن باید غسل کرده باشى چون داخل حرم شدى و قبر را دیدى بایست و سى مرتبه اللَّه اکبر بگو پس از آن آهسته با نهایت آرامش دل و با نهایت سکینه و وقار روان شو و گامهاى خود را نزدیک یک دیگر بردار پس از آن بایست و سى مرتبه دیگر تکبیر بگوى پس از آن برو به نزدیک قبر و چهل مرتبه تکبیر بگو که مجموع تکبیرات صد مرتبه شود پس از آن بگو: السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و موضع رساله... و الی آخر[7]
اذن دخول
ای کسانی که ایمان آورده اید در خانه های پیامبر داخل نشوید، مگر این که به شما اجازه داده شود.[8] و فرموده اند: خداوند آنچه را از مؤمنان در حال حیات تحریم کرده، در حال مرگشان نیز تحریم کرده است.[9]
و در روایات بسیاری رعایت حرمت عترت پیامبر همچون خود او دانسته شده است بنابر این ما به اذن دخول و تکریم حرم آن بزرگواران که همچون مساجد و بلکه بیش از آن، محلی برای یاد خدا و توبه و استغفارند، امر شده ایم.
در قرآن خداوند متعال میفرماید:
خانه هایى که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آنها رفعت یابد و نامش در آنها یاد شود. در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نیایش مى کنند.[10]
در اذن دخول چنانچه محدث بزرگ میرزای قمی در مفاتیح آورده است ابتدا شهادت میدهیم که ای خداوند من به دستور تو بدون اجازه وارد نمیشوم و شهادت میدهم که صاحب این حرم مرا میبیند و سخنم را میشنود و جواب سلامم را میدهد هر چند تو حجابی بر گوشم نهادی و من صدایشان را نمیشنوم و سپس از خدا و رسولش و فرشتگان حاضر در حرم اجازه ورود میخواهیم.
ءَاَدْخُلُ یا رَسُولَ اللهِ، ءَاَدْخُلُ یا حُجَّهَ اللهِ، ءَاَدْخُلُ یا مَلائِکَهَ اللهِ الْمُقَرَّبینَ الْمُقیمینَ فى هذَا الْمَشْهَدِ، فَاْذَنْ لى یا مَوْلاىَ فى الدُّخُولِ اَفْضَلَ ما اَذِنْتَ لأحَد مِنْ اَوْلِیآئِکَ، فَاِنْ لَمْ اَکُنْ اَهْلاً لِذلِکَ فَاَنْتَ اَهْلٌ لَذلک [11]
آیا داخل شوم اى رسول خدا؟ آیا داخل شوم اى حجت خدا؟ آیا داخل شوم اى فرشتگان مقرّب خدا که در این زیارتگاه اقامت دارید؟ پس اذنم بده اى مولاى من براى داخل شدن، بهترین اذنى را که به یکى از دوستانت مىدهى؛ که اگر من شایسته آن نیستم مسلّماً تو شایسته آنى...
نشانه ی گرفتن اذن دخول، دل شکستگی و یک نوع دگرگونی در درون می باشد. پس اگر حالت رقت قلب و خشوع احساس کرد، داخل شود در بعضی روایات آمده که اگر به اندازه بال مگسی در چشمش اشک پیدا شد داخل شود.
اما اگر کسی حال مناسبی نداشت بهتر است داخل حرم نشود تا بیشتر توسل پیدا کند شاید اگر یکی دو بار خود را محروم ببیند، حالت دل شکستگی و توجه عمیقتر و خشوع بیشتر برایش حاصل شود آنگاه خود تجربه خواهد کرد که زیارت با ادب و حضور قلب چه صفا و حالی دارد.
[1] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص577، وسائل الشیعه، ج 10، ص 53
انَّ لِکُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِی عُنُقِ أَوْلِیَائِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ زِیَارَهَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَهً فِی زِیَارَتِهِمْ وَ تَصْدِیقاً بِمَا رَغِبُوا فِیهِ کَانَ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَه
[2]ادب حضور،ص 127
[3] - ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 243
[4] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ترجمه غفارى و مستفید، ج2، ص 642، باب 66
[5] کامل الزیارات، ترجمه ذهنى تهرانى، ص 620
[6] من لا یحضره الفقیه، ترجمه غفارى، ج3، ص 29، باب فضائل حج، ص 24
[7] مفاتیح الجنان بخش زیارات، زیارت جامعه کبیره
[8] سوره احزاب، آیه 46 (یَـأَیُّهَا الَّذِینَ امَنُواْ لاَ تَدْخُلُواْ بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلاَّ أَن یُؤْذَنَ لَکُمْ.)
[9]تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 80 به نقل از اصول کافی (ان الله حرم من المؤمنین امواتاً ما حرم منهم احیاء)
[10] سوره نور آیه 36. (فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصال)
[11] مفاتیح الجنان- بخش زیارت
