در بخش قبلی این نوشتار به چند مورد از زیارتگاه‌های استان کربلا اشاره کردیم. در ادامه این بخش، به معرفی چند مورد دیگر می‌پردازیم.
1- مقام دست راست حضرت عباس (ع)
این مقام، محل قطع شدن و بر زمین افتادن دست راست حضرت ابوالفضل العباس (ع)، به شمار می‌آید و داخل کوچه‌ای در محله باب بغداد، سمت شمال شرقی حرم مطهر حضرت ابوالفضل (ع) قرار دارد.
این مقام شامل بنای مستطیل شکل کوچکی است که در ضلع جنوبی آن، سه پنجره بزرگ و در ضلع شرقی آن، یک پنجره مشبک مسی وجود دارد که اطراف آن نیز کاشی‌کاری شده است.
2- مقام دست چپ حضرت عباس (ع)
این مقام در منطقه باب الخان، در جنوب شرقی حرم مطهر حضرت ابوالفضل العباس (ع) قرار دارد و محل قطع شدن و بر زمین افتادن دست چپ حضرت عباس (ع)، به شمار می‌آید. این مقام در گذشته، به صورت یک پنجره کوچک برنزی بود که در دیوار یک خانه، کار گذاشته شده بود. اما به علت توسعه خیابان، از بین رفت و آن‌گاه مقام کنونی، به‌جای آن ساخته شد.[1]
مقام جدید، به صورت بنای هشت ضلعی کوچکی است که میان بازار قرار دارد و دارای در مسی به ارتفاع دو متر و گنبد کاشی‌کاری کوچک است.
3- مقام شیر فضه
این مقام در محله «باب النجف از محلات شهر مقدس کربلا، در کوچه‌ای به نام شیر فضه واقع است. درباره این مقام، داستانی وجود دارد که پس از شهادت امام حسین (ع) در روز عاشورا، فضه، کنیز حضرت فاطمه زهرا (س) به این محل آمد و از شیری درخواست کرد تا به صحنه واقعه بیاید و جلوی تاختن اسب‌ها بر جسد امام حسین (ع) را بگیرد.[2]
این داستان از سند و اعتبار کافی برخوردار نیست و با واقعیت‌های تاریخی تناقض دارد؛ زیرا لگدمال شدن جسد امام (ع) در روز عاشورا، از وقایع مسلم حادثه عاشوراست که در همه مقاتل، نوشته شده است. از زمان ساخت این مقام، اطلاعی در دست نیست. اما در سال 2003 م، صاحب خانه مجاور مقام، آن را بازسازی کرده است.[3]
4- مقام علی اکبر (ع)
این مقام، در انتهای کوچه‌ای در محله باب الطاق، در شمال حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد. به گفته اهالی، تاریخ بنای آن، به حدود 150 سال قبل، بازمی‌گردد.[4] این مقام، شامل اتاق کوچکی است که محل فرو افتادن حضرت علی‌اکبر از اسب، دانسته شده است. بیرون از اتاق، یک پنجره مشبک برای زیارت زائران، نصب شده که اطراف آن، کاشی‌کاری شده و بالای آن نیز دو مناره کوچک، قرار دارد.
گفتنی است، آقای سلمان آل‌طعمه از مقام دیگری برای حضرت علی‌اکبر، یاد کرده است که برای یادبود محل ضربت خوردن ایشان، ایجاد شده و شامل پنجره‌ای کوچک، متصل به دیوار خانه‌ای در محله باب الطاق، بوده است[5] اما از وضعیت فعلی آن، اطلاعی حاصل نشد و شاید همان مقام علی‌اصغر فعلی باشد.
5- مقام علی‌اصغر (ع)
این مقام، داخل کوچه‌ای در محله باب الطاق، نزدیک مقام علی‌اکبر و در فاصله چند صد متری شمال حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد. اهالی منطقه، آن را محل شهادت طفل خردسال حضرت امام حسین (ع)، به شمار می‌آورند. بنای آن، شامل اتاق کوچک دو دهانه‌ای است که داخل آن، یک گهواره نمادین، قرار داده شده است.
6- چشمه امام علی (ع)، معروف به «قَطاره»
حدود بیست کیلومتری جنوب غربی کربلا و در شمال جاده این شهر به سمت «عین‌التمر»، زیارتگاهی وجود دارد که به «قَطاره» امام علی (ع) شناخته می‌شود. این زیارتگاه، نزدیک دریاچه رَزازه واقع است. با مساحت 1810 کیلومتر مربع، دومین دریاچه وسیع عراق، به شمار می‌آید؛ به طوری‌که بخشی از زمین‌های دو استان کربلا و انبار را در بر گرفته است.
زیارتگاه قطاره، روی چشمه آبی ساخته شده است که بر اساس باورهای مردم منطقه، این چشمه را امیرمؤمنان علی (ع) به طریق معجزه، در مسیر خود به جنگ صفین (یا مسیر بازگشت ایشان از صفین)، نزدیک دیر یک راهب مسیحی، آشکار کرده است. جزئیات این معجزه و چگونگی آشکار شدن چشمه، با اختلافاتی در منابع مختلف شیعه، نقل شده است.
اما داستان آن به‌اختصار چنین است که امام (ع) در مسیر صفین، به همراه لشکر خود وارد صحرایی بی‌آب و علف شد. ایشان نزدیک ستون یا میل بلندی توقف کرد که بالای آن، راهبی زندگی می‌کرد. نزدیک این ستون یا میل، صخره‌ای وجود داشت که اصحاب حضرت (ع) نتوانستند با یکدیگر آن را بلند کنند. ولی امام (ع) آن را از جا کند و زیر آن، چشمه آب بسیار زلالی پدیدار شد.
پس از آن‌که اصحاب ایشان، از آب چشمه سیراب شدند، حضرت (ع) صخره را به جای اول برگرداند و چشمه را پوشانید و سپس از آن‌جا حرکت کردند اما هنوز دور نشده بودند که امام (ع) از اصحاب خود خواست تا برگردند و چشمه را بیابند. برخی از اصحاب حضرت (ع) بازگشتند اما نتوانستند محل چشمه را بیابند. پس نزد راهب رفتند و او به آن‌ها خبر داد که به‌جز پیامبران یا اوصیای پیامبران، هیچ‌کس نتوانسته است این چشمه را آشکار کند. در برخی از این منابع، افزوده شده است که آن راهب، اسلام آورد و به امیرمؤمنان (ع) پیوست و سرانجام در جنگ صفین، به شهادت رسید.
البته درباره محل وقوع آن، در روایات، اختلاف وجود دارد؛ چنان‌که بیشتر این روایات، محل وقوع حادثه را در نقطه‌ای واقع در ساحل غربی رود فرات، ذکر کرده‌اند. در روایت نصر‌بن‌مزاحم که احتمالا قدیمی‌ترین راوی این حادثه است، محل وقوع آن «ظَهر کوفه» بیان شده است.
ابن شهرآشوب و قطب راوندی مکان وقوع آن را «صندودا» ذکر کرده‌اند. در روایت حسین‌بن‌حمدان خصیبی و شیخ مفید و نیز در اشعاری از سید حمیری، محل وقوع آن، پس از گذشتن امام (ع) از کربلا بیان شده است. ابن‌اعثم نیز محل آن را صحرایی که امیرمؤمنان (ع) میان «انبار» تا «هیت»، از آن عبور کرده، دانسته است.
به هر حال، چشمه‌ای که امروزه به نام قطاره امام علی (ع) شناخته می‌شود، در نقطه‌ای نزدیک دریاچه رزازه، واقع است و اطراف آن را دیواره‌های صخره‌ای نسبتاً مرتفعی فراگرفته است. به تازگی، روی چشمه، اتاقی ساخته‌اند که دارای یک گنبد کوچک سبز رنگ است. چشمه آب، در گوشه‌ای از بنا قرار دارد و یک ضریح، به صورت پنجره چوبی مشبک یک ضلعی، روی آن نصب شده است...
ادامه دارد...
برای مطالعه بخش نخست این مقاله اینجا را کلیک کنید.
