در بخش اول و دوم این نوشتار، آمارها و اعداد موضوعات مختلف کربلا بررسی شد. در بخش سوم و بخش آخر این نوشتار به بررسی اعداد و آمار مربوط به بعد از جریان عاشورا پرداخته می‌شود.
13- خانواده‌ها
برخى نویسندگان معاصر از حضور 3 خانواده در کربلا خبر داده‌اند: [1]
1. جناده‌بن‌کعب‌بن‌حرث (حارث) سلمانى انصارى، 2. عبدالله‌بن‌عمیر کلبى، 3. مسلم‌بن‌عوسجه.
بررسى این موضوع نشان می‌دهد که سند معتبرى مبنى بر حضور خانواده مسلم‌بن‌عوسجه وجود ندارد. البته برخى منابع تنها حضور کنیز او را گزارش کرده‌اند[2] که محتمل است «ام ولد» بوده باشد، نه زن آزاد.
14- اصحاب شهید
در میان یاران امام حسین علیه‌السلام چند نفر از اصحاب پیامبراکرم (ص) بوده‌اند. این امر، شاهد دیگرى بر حقانیت و قداست بالاى آن حضرت در جامعه آن روز است. اما گزارش مورخان درباره تعداد آن‌ها متفاوت است. فضیل‌بن‌زبیر 6 نفر و مسعودى، 4 نفر از شهدا را از انصار و اصحاب دانسته‌اند.[3]
اما برخى نویسندگان معاصر،[4] از 5 نفر دیگر، یعنى: 1. انس‌بن‌حارث کاهلى، 2. حبیب‌بن‌مظاهر، 3. مسلم‌بن‌عوسجه اسدى، 4. هانى‌بن‌عروه مرادى و 5. عبدالله‌بن‌بقطر نام برده‌اند.
در میان یاران امام حسین (ع) چند نفر از اصحاب پیامبر اکرم (ص) بوده‌اند. این امر، شاهد دیگرى بر حقانیت و قداست بالاى آن حضرت در جامعه آن روز است. اما گزارش مورخان درباره تعداد آن‌ها متفاوت است. فضیل‌بن‌زبیر 6 نفر و مسعودى، 4 نفر از شهدا را از انصار و اصحاب دانسته‌اند.
15- سرهاى بریده شهدا
درباره تعداد سرهاى مطهر شهداى کربلا که توسط سپاه عمر سعد از پیکرهاى‌شان جدا شد، منابع تاریخى یکسان سخن نگفته‌اند:
1. بلاذرى، دینورى، طبرى، شیخ مفید (رحمت الله)، خوارزمى و ابن‌نما، آمار سرها را 72 سر (به جز سر امام (ع)) نوشته‌اند.[5]
2. دینورى در گزارش مربوط به توزیع سرها بین قبایل، 75 سر و بلاذرى به نقل از ابومخنف 82 سر نگاشته است.[6]
3. سبط‌بن‌جوزى به نقل از هشام کلبى، 92 سر نوشته است.[7]
4. سیدبن‌طاووس و محمد‌بن‌ابى طالب موسوى 78 سر گزارش کرده‌اند.[8]
5. طبرى و ابن‌شهرآشوب به نقل از ابومخنف و ابن‌صباغ مالکى تعداد سرهایى را که نزد عبیدالله برده شده است، 70 سر گزارش کرده‌اند.[9]
به نظر می‌رسد قول نخست به لحاظ قدمت قائلان آن، از اعتبار بیشترى برخوردار باشد.
16- موالى شهید
فضیل‌بن‌زبیر، شهداى موالى امام حسین (ع) را 3 نفر و ابن‌سعد و طبرى 2 نفر نوشته‌اند. فضیل 1 نفر را نیز به عنوان غلام حمزه‌بن‌عبدالمطلب از شهدا نوشته است. ابن‌شهرآشوب در این باره می‌نویسد: 10 نفر از موالى حسین (ع) و 2 نفر از موالى امیرالمؤمنین (ع) در کربلا شهید شدند. یکى از محققان، تعداد موالى شهید را 15 نفر نوشته است. [10]
17- مجروحان سپاه امام (ع)
الف- تنها مجروحى که جان سالم بدر برد. به گفته مورخان، تنها مجروحى که از معرکه کربلا جان سالم بدر برد، حسن‌بن‌حسن‌بن‌على (ع) (حسن مُثنى) بود. [11]
فضیل‌بن‌زبیر، شهداى موالى امام حسین (ع) را 3 نفر و ابن‌سعد و طبرى 2 نفر نوشته‌اند. فضیل 1 نفر را نیز به عنوان غلام حمزه‌بن‌عبدالمطلب از شهدا نوشته است. ابن‌شهرآشوب در این باره می‌نویسد: 10 نفر از موالى حسین (ع) و 2 نفر از موالى امیرالمؤمنین (ع) در کربلا شهید شدند. یکى از محققان، تعداد موالى شهید را 15 نفر نوشته است.
ب- مجروحانى که بعدها شهید شدند. افرادى که در حادثه عاشورا مجروح شدند و سپس شهید شدند، سه نفر بودند: 1. سوار‌بن‌حمیر جابرى، 2. عمرو‌بن‌عبدالله هَمْدانى جنُدُعى و 3. مُرَقع‌بن‌ثمامه اسدى. [12]
18- اسرا و بازماندگان
ابن‌سعد آمار بازماندگان اعم از کوچک و بزرگ را 5 نفر و دینورى 4 نفر نوشته است که 2 نفر آنان از بنى‌هاشم بودند. ابن‌قتیبه و ابن‌عبد ربه از قول محمد‌بن‌حسین (ع) نقل می‌کنند که ما اسرا 12 نفر بودیم. اما قاضى نعمان مغربى، 14 نفر نوشته است که 4 نفر از آنان زن بوده‌اند. [13]
در این جا مناسب است آمار مردان و زنان جداگانه آورده شود.
الف) مردان
جست‌وجو و بررسى منابع کهن حاکى از آن است که بازماندگان مرد از حادثه کربلا افراد ذیل بوده‌اند:
1ـ امام سجاد (ع)، 2ـ حضرت باقر (ع)، 3ـ عمر‌بن‌حسین (ع)، 4ـ محمد‌بن‌حسین‌بن‌على (ع)، 5ـ زید‌بن‌حسن، 6ـ عمرو‌بن‌حسن، 7ـ محمد‌بن‌عمرو‌بن‌حسن، 8 و 9ـ دو فرزند جعفر، 10ـ عبدالله‌بن‌عباس‌بن‌على (ع)، 11ـ قاسم‌بن‌عبدالله‌بن‌جعفر، 12ـ قاسم‌بن‌محمد‌بن‌جعفر، 13ـ محمد‌بن‌عقیل اصغر، 14ـ عقبه‌بن‌سمعان، غلام رَباب، 15ـ غلام عبدالرحمن‌بن‌عبد ربه انصارى، 16ـ مسلم‌بن‌رباح غلام امیرالمؤمنین (ع) و 17ـ على‌بن‌عثمان مغربى. [14]
با بررسى‌هایى که صورت گرفت، در مجموع 5 زن در جریان نهضت عاشورا به عملکرد سپاه یزید اعتراض کردند:
1- ام عبدالله (دختر حر بدى کندى، همسر مالک‌بن‌نُسَیر)، 2- دختر عبدالله‌بن‌عفیف کندى، 3- زنى از قبیله بنى بکر‌بن‌وائل، 4- نوار (همسر یا دختر کعب‌بن‌جابر‌بن‌عمرو ازدى) و 5- نوار (دختر مالک‌بن‌عقرب حضرمى، همسر خولى).
ب) زنان
ابن‌سعد تعداد زنان اهل بیت را که اسیر شدند 6 نفر، قاضى نعمان مغربى 4 نفر و ابوالفرج اصفهانى 3 نفر دانسته است[15]. نام این زنان عبارت است از:
1- زینب، 2- فاطمه، 3- ام کلثوم، 4- ام حسن (دختران امیرالمؤمنین (ع))؛ 5- فاطمه، 6- سکینه، 7- فاطمه صغرى (دختران حسین‌بن‌على (ع))، 8- رَباب (همسر امام (ع) و مادر سکینه و عبدالله رضیع) و 9- ام محمد دختر امام حسن‌بن‌على علیهماالسلام و همسر امام سجاد (ع)[16].
19- زنانى که به گونه‌اى با نهضت امام (ع) همکارى داشتند
اینان 4 زن بودند: 1- ماریه (دختر سعد یا منقذ عبدیه که منزلش محل تجمع گروهى از شیعیان بصره بود)، 2- طوعه (کنیز اشعث‌بن‌قیس که مسلم را زمانى که در کوچه‌هاى کوفه تنها مانده بود، به خانه‌اش پناه داد)، 3- دیلم یا دلهم (همسر زهیر‌بن‌قین که همسر خود را تشویق به پیوستن به سپاه امام حسین (ع) کرد) و 4- زنى از کوفیان که لباس و مقنعه براى اسراى اهل بیت فراهم کرد[17].
20- زنان معترض
با بررسى‌هایى که صورت گرفت، در مجموع 5 زن در جریان نهضت عاشورا به عملکرد سپاه یزید اعتراض کردند:
1- ام عبدالله (دختر حر بدى کندى، همسر مالک‌بن‌نُسَیر)، 2- دختر عبدالله‌بن‌عفیف کندى، 3- زنى از قبیله بنى بکر‌بن‌وائل، 4- نوار (همسر یا دختر کعب‌بن‌جابر‌بن‌عمرو ازدى) و 5- نوار (دختر مالک‌بن‌عقرب حضرمى، همسر خولى).[18]
گزارش‌هاى تاریخى درباره مدت اقامت اهل بیت (ع) و نیز مدت عزادارى آنان در شام، متفاوت است. برخى همانند ابن‌اعثم، شیخ مفید و به پیروى از او شیخ طبرسى با تعبیر سر بسته از مدت زمان اقامت اسراى کربلا سخن گفته‌اند: «و اقاموا ایاماً» یا «فَاَقامُوا اَیاماً»، اما برخى نیز به مدت اقامت یا عزادارى اهل بیت (ع) در شام تصریح کرده‌اند.
21- مدت اقامت و عزادارى اهل بیت (ع) در شام
چنان که نگاشتیم، گزارش‌هاى تاریخى درباره مدت اقامت اهل بیت (ع) و نیز مدت عزادارى آنان در شام، متفاوت است. برخى همانند ابن‌اعثم، شیخ مفید و به پیروى از او شیخ طبرسى با تعبیر سر بسته از مدت زمان اقامت اسراى کربلا سخن گفته‌اند: «و اقاموا ایاماً»[19] یا «فَاَقامُوا اَیاماً»،[20] اما برخى نیز به مدت اقامت یا عزادارى اهل بیت (ع) در شام تصریح کرده‌اند: ابن‌سعد، طبرى، خوارزمى (به نقل از ابومخنف)، ابن‌عساکر، سبط‌بن‌جوزى، ابن‌کثیر و مجلسى مدت برپایى عزادارى در شام توسط اهل بیت (ع) و زنان خاندان معاویه را 3 روز می‌دانند. [21]
قاضى نعمان مغربى (م 363 ق) مدت اقامت اهل بیت (ع) را در شام 45 روز نوشته است. [22]
سیدبن‌طاووس (م 664 ق) مدت اقامت اهل بیت (ع) را در زندان دمشق به مدت یک ماه پذیرفته است. [23]
عمادالدین طبرى (زنده تا 701 ق) و مجلسى (در جاى دیگر) می‌نویسند: اهل بیت (ع) 7 روز عزادارى کردند. مجلسى می‌افزاید که روز هشتم، یزید آنان را خواست و بعد از استمالت و دل جویى از آنان، ترتیب بازگشت‌شان را به مدینه فراهم کرد. [24]
در جمع بندى این چند گزارش باید گفت که گزارش‌هاى اقامت یک ماه و نیز 45 روز از قوت چندانى برخوردار نیست، چون قائلان به آن متفرد هستند، اما وجه جمع بین عزادارى سه روز زنان خاندان معاویه و سوگوارى 7 روز اهل بیت (ع) این است که چون زنان خاندان معاویه عزادارى اهل بیت را مشاهده کرده و به حقانیت آنان پى بردند، از روز پنجم با آنان هم سو شدند و آنان نیز مشغول عزادارى شدند. بنابراین، در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که اهل بیت (ع) از آغاز ورود به شام در نهایت بیش از 10 روز در شام اقامت نداشتند.
منابع و ماخذ:
1. موسوى خویى، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، چاپ پنجم: [بى‌جا، بى‌نا]، 1413 ق.
2. ابن‌ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، داراحیاء الکتب العربیه، 1378 ق.
3. ابن‌اعثم، کتاب الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالاضواء، 1411 ق.
4. ابن‌جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن على‌بن‌محمد، المنتظم فى تاریخ الملوک و الامم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق.
5. ابن‌حجر عسقلانى، الاصابه فى تمییز الصحابه، تحقیق شیخ عادل احمد عبدالموجود و شیخ على محمد معوض، چاپ اول: بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
6. ابن‌حجر عسقلانى، تهذیب التهذیب، چاپ اول: بیروت، دارالفکر، 1404 ق.
7. ابن‌حجر عسقلانى، تبصیر المنتبه، قاهره، دارالقومیه العربیه.
8. ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابى طالب، تحقیق یوسف بقاعى، بیروت، افست دارالاضواء، 1421 ق.
9. ابن‌صباغ مالکى، الفصول المهمه، تهران، مؤسسه الاعلمى، [بى‌تا].
10. ابن‌عبد ربه، احمد‌بن‌محمد، العقد الفرید، تحقیق على شیرى، چاپ اول: بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1409 ق.
11. ابن‌عبد ربه، العقد الفرید، مطبعه اللجنه التألیف و الترجمه و النشر، 1365 ق.
12. ابن‌عبدالبر قرطبى، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، تحقیق شیخ عادل احمد عبدالموجود و شیخ على محمد معوض، چاپ اول: بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
13. ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالفکر، 1415 ق.
14. ابن‌عساکر، ترجمه الامام الحسین، تحقیق محمد باقر محمودى، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، 1414 ق.
15. ابن‌قتیبه دینورى، الامامه و السیاسه، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالاضواء، 1410 ق.
16. ابن‌نما حلى، مثیرالأحزان، نجف، مطبعه الحیدریه، 1369 ق.
17. ابوالصلاح حلبى، تقریب المعارف، تحقیق فارس تبریزیان حسون، [بى‌جا]، محقق، 1375.
18. ابن‌کثیر دمشقى، ابوالفداء اسماعیل، البدایه و النهایه، تحقیق على شیرى، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1408 ق.
19. ابوالفرج اصفهانى، مقاتل الطالبیین، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1385 ق.
20. طبرى، ابوجعفر محمد‌بن‌جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، مؤسسه الأعلمى للمطبوعات، 1409 ق.
21. ابوحنیفه دینورى، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قاهره، داراحیاء الکتب العربیه، 1960 م.
22. تمیمى مغربى، ابوحنیفه نعمان‌بن‌محمد، شرح الأخبار فى فضائل الائمه الاطهار، تحقیق سید محمد حسینى جلالى، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، [بى‌تا].
23. بیرونى خوارزمى، ابوریحان محمد‌بن‌احمد، الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، بیروت، دارصادر، [بى‌تا].
24. بلخى، ابوزید احمد‌بن‌سهل، البدء والتاریخ، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417 ق.
25. مسکویه رازى، ابوعلى، تجارب الامم وتعاقب الهمم، تحقیق ابوالقاسم امامى، چاپ اول: تهران، سروش، 1366.
26. ازدى غامدى کوفى، ابومخنف لوط‌بن‌یحیى، وقعه الطف، تحقیق محمد هادى یوسفى غروى، چاپ سوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1417 ق.
27. طبرسى، ابومنصور احمدبن‌على‌بن‌ابى طالب، الاحتجاج، سید محمد باقر خرسان، نجف، دارالنعمان، 1386 ق.
28. هیتمى، احمد‌بن‌حجر، الصواعق المحرقه فى رد اهل البدع و الزندقه، تعلیق عبدالوهاب عبداللطیف، چاپ دوم: قاهره، مکتبه القاهره، 1385 ق.
29. بلاذرى، احمد‌بن‌یحیى جابر، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دارالفکر، 1417 ق.
30. کفعمى، تقى الدین ابراهیم‌بن‌على، المصباح، قم، منشورات الشریف الرضى و زاهدى.
31. مُحَلى، حمید‌بن‌احمد، الحدائق الوردیه فى مناقب ائمه الزیدیه، تحقیق مرتضى‌بن‌زید محطورى حسنى، چاپ اول: صنعاء، مکتبه بدر، 1423 ق.
32. عصفرى، خلیفه‌بن‌خیاط، تاریخ خلیفه‌بن‌خیاط، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، 1414 ق.
33. خوارزمى، مقتل الحسین، تحقیق محمد طاهر سماوى، قم، دارانوار الهدى، 1418 ق.
34. ذهبى، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، 1413 ق.
35. جعفریان، رسول، تأملى در نهضت عاشورا، چاپ دوم: قم، انصاریان، 1381.
36. حلى، رضى الدین على‌بن‌یوسف مطهر، العدد القویه، تحقیق سید مهدى رجایى، چاپ اول: قم، مکتبه آیه الله المرعشى النجفى، 1408 ق.
37. قزوینى، زکریا محمد‌بن‌محمود، عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، چاپ شده در حاشیه کتاب حیاه الحیوان دمیرى، [بى‌جا، بى‌نا، بى‌تا].
38. سبط‌بن‌جوزى، تذکره الخواص من الامه بذکر خصائص الائمه، تحقیق حسین تقى زاده، چاپ اول: [بى‌جا]، مرکز الطباعه و النشر للمجمع العالمى لأهل البیت، 1426 ق.
39. سبط‌بن‌جوزى، تذکره الخواص، قدم له سید صادق بحرالعلوم، تهران، مکتبه نینوى الحدیثه، [بى‌تا].
40. سلیم‌بن‌قیس، کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالى، تحقیق محمد باقر انصارى زنجانى، [بى‌جا، بى‌نا، بى‌تا].
41. طبرانى، سلیمان‌بن‌احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدى عبدالمجید سلفى، چاپ دوم: قاهره، مکتبه ابن‌تیمیه، [بى‌تا].
42. سیدبن‌طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مره فى السنه، تحقیق جواد قیومى اصفهانى، [بى‌جا]، مکتب الاعلام الاسلامى، 1416 ق.
43. سیدبن‌طاووس، الملهوف على قتلى الطفوف، تحقیق فارس حسون، چاپ چهارم: تهران، دارالاسوه، 1383.
44. ابن‌عنبه، سید جمال الدین احمد‌بن‌على حسنى، عمده الطالب فى أنساب آل ابى طالب، تصحیح محمد حسن آل طالقانى، نجف، مطبعه الحیدریه، 1380 ق.
45. عاملى، سید محسن امین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406 ق.
46. ذهبى، شمس الدین، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمُرى، چاپ دوم: بیروت، دارالکتاب العربى، 1418 ق.
47. نویرى، شهاب الدین احمد‌بن‌عبدالوهاب، نهایه الارب فى فنون الادب، قاهره، مکتبه العربیه، 1395 ق.
48. محلاتى، ذبیح الله، فرسان الهیجاء، چاپ دوم: تهران، مرکز نشر کتاب، 1390 ق.
49. شیخ صدوق، الأمالى، تحقیق مؤسسه البعثه، چاپ اول: قم، مؤسسه البعثه، 1417 ق.
50. شیخ صدوق، الخصال، تصحیح على اکبر غفارى، قم، منشورات جماعه المدرسین، 1362.
51. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، تحقیق شیخ حسین اعلمى، بیروت، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، 1404 ق.
52. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح على اکبر غفارى، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1405 ق.
53. شیخ طوسى، الامالى، تحقیق مؤسسه البعثه، چاپ اول: قم، دارالثقافه، 1414 ق.
54. شیخ طوسى، رجال الطوسى، تحقیق جواد قیومى، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1415 ق.
55. شیخ کلینى، الکافى، تحقیق على اکبر غفارى، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
56. شیخ مفید، الارشاد فى معرفه حجج الله على العباد، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، دارالمفید، 1413 ق.
57. شیخ مفید، مسار الشیعه، (چاپ شده در جلد 7 مؤلفات شیخ مفید)، تحقیق مهدى نجف، چاپ دوم: بیروت، دارالمفید، 1414 ق.
58. صفدى، صلاح الدین خلیل‌بن‌أیبک، الوافى بالوفیات، بیروت، المعهد المانى.
59. مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال، تهران، انتشارات جهان، [بى‌تا].
60. مسعودى، على‌بن‌حسین، اثبات الوصیه، قم، انتشارات انصاریان، 1417 ق.
61. اربلى، على‌بن‌عیسى‌بن‌ابى الفتح، کشف الغمه فى معرفه الائمه، بیروت، دارالأضواء، 1405 ق.
62. عمرى، على‌بن‌محمد، المجدى فى انساب الطالبیین، چاپ اول: قم، مکتبه آیت‌الله مرعشى نجفى، 1409 ق.
63. طبرى، عماد الدین حسن‌بن‌على، کامل بهائى (الکامل البهائى فى السقیفه)، تهران، مکتبه المصطفوى، [بى‌تا].
64. طبرى، عماد الدین، بشاره المصطفى، تحقیق جواد قیومى اصفهانى، چاپ اول: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1420 ق.
65. زرگرى نژاد، غلامحسین، نهضت امام حسین و قیام کربلا، چاپ اول: تهران، سمت، 1383.
66. خواند میر، غیاث الدین‌بن‌همام الدین حسینى، تاریخ حبیب السیر فى اخبار افراد بشر، تهران، انتشارات کتابخانه خیام، 1333.
67. طبرسى، فضل‌بن‌حسن، تاج الموالید، قم، مکتبه آیه الله مرعشى نجفى، 1406 ق.
68. طبرسى، فضل‌بن‌حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ اول: قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1417 ق.
69. کوفى اسدى، فضیل‌بن‌زبیر‌بن‌عمر‌بن‌درهم، «تسمیه من قتل مع الحسین»، تحقیق سید محمد رضا حسینى جلالى، فصلنامه تراثنا، شماره 2، 1406 ق.
70. مغربى، قاضى نعمان، دعائم الاسلام، تحقیق آصف‌بن‌على اصغر فیضى، قاهره، دارالمعارف، 1383 ق.
71. معلوف، لوئیس، المنجد فى الاعلام، چاپ دوازدهم: بیروت، افست دارالمشرق، [بى‌تا].
72. طبرى، محب الدین احمد‌بن‌عبدالله، ذخائر العقبى فى مناقب ذوى القربى، قاهره، مکتبه القدسى، 1356 ق.
73. مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، چاپ دوم: بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403 ق.
74. مجلسى، محمدباقر، جلاء العیون، چاپ اول: تهران، رشیدى، 1362.
75. حسینى موسوى، محمد‌بن‌ابى طالب، تسلیه المُجالس و زینه المَجالس، تحقیق فارس حسون، چاپ اول: قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1418 ق.
76. باعونى، محمد‌بن‌احمد، جواهر المطالب فى مناقب الامام على‌بن‌ابى طالب، تحقیق محمدباقر محمودى، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، 1415 ق.
77. دولابى، محمد‌بن‌احمد، الذریه الطاهره، تحقیق سعد مبارک حسن، کویت، دارالسلفیه، 1407 ق.
78. طبرى، محمد‌بن‌جریر‌بن‌رستم، دلائل الامامه، تحقیق مؤسسه البعثه، چاپ اول: قم، مؤسسه البعثه، 1413 ق.
79. تمیمى بستى، محمد‌بن‌حبان‌بن‌احمد، الثقات، چاپ اول: [بى جا]، مؤسسه الکتب الثقافیه، 1393 ق.
80. طوسى، محمد‌بن‌حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، چاپ اول: بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، 1411 ق.
81. ابن‌سعد، «ترجمه الحسین و مقتله»، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایى، فصلنامه تراثنا، سال سوم، شماره 10، 1408 ق.
82. سماوى، محمد‌بن‌طاهر، إبصار العین فى أنصار الحسین، تحقیق محمد جعفر سماوى، قم، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره، 1377.
83. شافعى، محمد‌بن‌طلحه، کفایه الطالب فى مناقب امیرالمؤمنین، تحقیق محمد هادى امینى، تهران دار احیاء تراث اهل البیت، 1404 ق.
84. شافعى، محمد‌بن‌طلحه، مطالب السؤول فى مناقب الرسول، تحقیق ماجد‌بن‌احمد العطیه، بیروت، مؤسسه ام القرى، 1420 ق.
85. ابن‌اَبار، محمد‌بن‌عبدالله‌بن‌ابى بکر قضاعى، دُرَرَ السمط فى خبر السبط، تحقیق عزالدین عمر موسى، چاپ اول: بیروت، دارالغرب الاسلامى، 1407 ق.
86. نیشابورى، محمد‌بن‌فتال، روضه الواعظین، تحقیق سید محمد مهدى خرسان، قم، منشورات الشریف الرضى، [بى‌تا].
87. مشهدى، المزار الکبیر، تحقیق جواد قیومى اصفهانى، چاپ اول: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1419 ق.
88. سپهر، محمدتقى، ناسخ التواریخ، چاپ سوم: تهران، کتابفروشى اسلامیه، 1368.
89. تسترى، شیخ محمدتقى، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.
90. شمس الدین، محمد مهدى، انصار الحسین، چاپ دوم: [بى‌جا]، الدار الاسلامیه، 1401 ق.
91. مسعودى، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق سعید محمد لحام، بیروت، دارالفکر، 1421 ق.
92. کاشفى، ملاحسین، روضه الشهداء، قم، نوید اسلام، 1381.
93. میرخواند، تاریخ روضه الصفا، تصحیح جمشید کیان‌فر، چاپ اول: تهران، اساطیر، 1380.
94. هادى‌بن‌ابراهیم وزیر، نهایه التنویه فى ازهاق التمویه، تحقیق احمد‌بن‌درهم ابن‌عبدالله حوریه و ابراهیم‌بن‌مجد الدین‌بن‌محمد مؤیدى، چاپ اول: یمن، منشورات مرکز اهل البیت للدراسات الاسلامیه، 1421 ق.
95. جرجانى شجرى، یحیى‌بن‌حسین‌بن‌اسماعیل، الامالى الخمیسیه، بیروت، عالم الکتب.
96. یوسفى غروى، محمدهادى، وقعه الطف، چاپ سوم: قم، مؤسسه النشر الاسلامى، 1417 ق.
برای مطالعه بخش نخست اینجا، و برای مطالعه بخش دوم اینجا را کلیک کنید.
-Karbobala_com.jpg)
واقعا برای این متنمقاله از 96 تا منابع استفاده شده؟؟؟؟
بله می تونید داخل متن یکی به یکی ملاحظه بفرمایید