حضرت علی اکبر (ع) شخصیتی بی بدیل بوده و حائزمقام ویژه علمی، عرفانی و معنوی بوده اند اما بسیاری از ابعاد شخصیت ایشان در سایه عظمت علم و عمل در ماجرای عظیم نهضت عاشورا مورد غفلت واقع شده است که در ادامه به تبیین برخی از این ویژگی ها می پردازیم:
1- راوی و محدث
در بعض از نقول و کتب تاریخی از ایشان به عنوان محدث یاد شده است. کما اینکه «ابوالفرج اصفهانی» در کتاب «مقاتل الطالبین» خویش به این مهم اشاره نموده است. مسلما این نکته که حضرت علی اکبر (ع) به عنوان یک راوی در عالم اسلام، ولو با اتکا به بعضی از نقل‌های تاریخی شناخته می‌شود، بیش از پیش جایگاه معظم ایشان را یادآوری میکند که همانطور که حضرتش در مقام شهادت و شجاعت فردی بارز و پیشگام است در مقام درایت و روایت نیز همانگونه است.[1]
2- سیما و ظاهری کم نظیر در جمال و جلال
بر اساس کتاب «فُرسانُ الهیجاء» که کتابی است در شرح حالات اصحاب سیدالشهداء (ع)، چهره حضرت علی اکبر (ع) با ابهت و جلال و جبروت خاصی بود و چون ماه تابان می‌درخشید. به زیبایی و پاکیزگی آراسته بود. چهار شانه و میانه قامت بود. رنگی روشن و به سرخی آمیخته و چشمانی سیاه و گشاده با مژه‌هایی پر مو داشت، اندامش متناسب و معتدل و سینه و شانه‌اش پهن بود.[2]
در روایتی جابر انصاری از رسول خدا (ص) نقل میکند که فرمودند: «مهدی عجل الله فرجه از فرزندان من است، اسم او چون اسم من و کنیه او چون کنیه من است، در خلقت و خوی شبیه‌ترین مردم به من است.» از این روایت می‌توان نتیجه گرفت که حضرت علی اکبر (ع) شباهت به امام عصر (عج) نیز دارند.
3- شباهت حضرت علی اکبر (ع) به امام زمان (عج)
علی اکبر (ع) روز عاشورا اولین نفر از بنی‌هاشم بود که اجازه ورود به میدان جنگ را از امام حسین (ع) گرفت. امام حسین (ع) هنگام رفتن او فرمود: «اَللهمَّ اشْهَدْ عَلَی هؤُلاءِ، فَقَدْ بَرَزَ اِلَیهِمْ اَشْبَهُ النّاسِ بِرَسولِک مُحمّد خَلْقاً وَ خُلْقاً و مَنْطِقاً» خدایا! تو را بر این قوم شاهد می‌گیرم، در برابر این‌ها شخصی به رزم آمده که شبیه‌ترین مردم به رسول تو محمد در خلقت ظاهری و اخلاق باطنی و گفتار است.
نیز فرمودند: «وَ کنّا اِذَا اشْتَقْنا اِلی رُؤیهِ نَبِیک نَظَرْنا اِلیه» ترجمه: هرگاه ما شیفته دیدار پیامبر تو می‌شدیم، به او (علی اکبر) نظر می‌انداختیم.[3] بنا بر این روایت حضرت علی اکبر (ع) شباهت عجیبی به نبی مکرم اسلام (ص) داشته‌اند.
«جابر انصاری» در روایتی از رسول خدا (ص) نقل میکند که فرمودند: «مهدی عجل الله فرجه از فرزندان من است، اسم او چون اسم من و کنیه او چون کنیه من است، در خلقت و خوی شبیه‌ترین مردم به من است.» از این روایت و روایت قبل می‌توان نتیجه گرفت که حضرت علی اکبر (ع) شباهت به امام عصر (عج) نیز دارند.
4- تعبیری بلند در زیارتنامه منتسب به حضرت علی اکبر (ع)
در فرازی از زیارت نامه حضرت آمده است: السلام علیک یابن االحسن و الحسین.[4]
یکی از دو احتمال زیر در معنای ابن _ در جمله «السلام علیک یابن الحسن و الحسین» _ می‌تواند مورد نظر باشد:
1 ـ ابن به معنای پیرو کامل باشد و این بر اساس معنای لغوی است که از فرهنگ‌نامه‌ها بر می‌آید، با توجه به تعبیر «قفو و اقتفاء» که به معنای پیرو است.
2 ـ ابن از منظر تحلیل اخلاقی و عرفانی و تربیتی برای کسی که از استادی و بزرگی پرورش علمی و اخلاقی یافته، به کار می‌رود و بر این اساس «ابن در این جمله» به معنای پرورش یافته در مکتب امام حسن و امام حسین (ع) است.[5]
