حرکت امام حسین (ع) و شهادت آن حضرت، نقطۀ عطفی در تاریخ اسلام است که باعث حفظ اسلام از نابودی شد. از این رو تحلیل و بررسی این حرکت امام، در بین مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردار است و دانشمندان بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت سعی در تبیین این واقعه و بیان فلسفه حرکت امام داشتند.
در این میان از جمله مسائل مهمی که در نوع تفسیرها و تبیینها نقش مهمی ایفا کرده، مسئلۀ علم امام است. آیا امام حسین (ع) در ابتدای حرکت خویش، از شهادت خود آگاه بودند یا خیر؟ و اگر آگاه بودند چرا به سمت کربلا حرکت کردند؟
یکی از مسائلی که نشان میدهد امام حسین (ع) نسبت به شهادت خویش آگاه بودند، پیشبینیهای ائمۀ پیش از آن حضرت بوده است. رسول خدا (ص)، امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن مجتبی (ع) آنقدر در بین مردم و اصحاب خاص خویش، در مورد واقعۀ عاشورا صحبت کرده بودند و مظلومیت و شهادت امام حسین (ع) را به دست شقیترین مردم متذکر شده بودند که نه تنها اصحاب نزدیک امام، بلکه عوام و دشمنان آن حضرت نیز نسبت به آن آگاهی داشتند. در این صورت، چطور میتوان گفت آن حضرت خود از این قضیه مطلع نبودند و ناآگاهانه به سمت کربلا حرکت کردند؟
در این مقاله بنا داریم برخی پیشبینیهایی را که امیرالمؤمنین در مورد شهادت امام حسین (ع) در بین اصحاب و مردم فرمودهاند بیان کنیم:
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) در راه جنگ صفین از زبان ابن عباس
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) در حین جنگ صفین برای اصحاب
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) پس از جنگ صفین نزد هرثمه بن ابومسلم
سخنرانی امیرالمؤمنین (ع) برای مردم و سؤال سعد بن ابی وقاص
رفتار اصحاب امیرالمؤمنین (ع) نسبت به عمر بن سعد
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) به دو تن از اصحابشان در کربلا
خبر پیشبینی شهادت امام حسین (ع) به ابوعبدالله جدلی
اشارۀ امیرالمؤمنین (ع) به کربلا
امیرالمؤمنین (ع) به امام حسین (ع) شهادتشان را خبر داده بودند
امیرالمؤمنین (ع) به ابن عازب به شهادت امام حسین (ع) را خبر داده بودند
شعر منسوب به امیرالمؤمنین و پیشبینی شهادت امام حسین (ع)
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) در راه جنگ صفین از زبان ابن عباس
ابن عباس در جریان حرکت امیرالمؤمنین (ع) به سمت صفین، روایتی را از امیرالمؤمنین (ع) نقل میکند. طبق این روایت هنگامی که به کربلا رسیدند، امیرالمؤمنین آنچنان گریستند که محاسنشان (ریش مبارکشان) خیس شد. آنگاه حضرت به ساعتی خوابیدند. هنگامی که بیدار شدند، خوابی که آن لحظه دیده بودند را بیان کردند. در این خواب امام از نحوۀ شهادت مظلومانه فرزندشان به دست اشرار و غرق به خون شدن آن حضرت (ع) سخن میگویند. همچنین اشاره میکنند زمانی که عیسی بن مریم (ع) به همراه حواریون به این سرزمین آمدند نیز، برای مظلومیت فرزند رسول خدا (ص) گریستند.[1]
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) در حین جنگ صفین برای اصحاب
زمانی که در جنگ صفین سپاهیان معاویه شریعۀ آب را بر روی سپاهیان امیرالمؤمنین (ع) بستند، آن حضرت فرزندشان امام حسین (ع) را با صد نفر مأمور به باز کردن شریعه میکنند. هنگامی که امام حسین (ع) راه شریعه را بازکردند، امیرالمؤمنین (ع) شروع به گریه میکنند. زمانی که اصحاب از آن حضرت علت گریه ایشان را میپرسند، ایشان داستان تشنه کشته شدن اباعبدالله (ع) در کربلا و رمیدن اسبها بر روی اجساد شهدا را برای اصحاب خویش بیان میکنند.[2]
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) پس از جنگ صفین نزد هرثمه بن ابومسلم
هرثمه بن ابومسلم میگوید زمانی که همراه امیرالمؤمنین از نبرد صفین بازمیگشتیم، به سرزمین کربلا رسیدیم؛ آنگاه امیرالمؤمنین مقداری از تربت کربلا رو برداشتند و بوئیدند، آنگاه به کسانی که در این خاک شهید میشوند، بشارت دادند که بدون حساب وارد بهشت میشوند.[3]
سخنرانی امیرالمؤمنین (ع) برای مردم و سؤال سعد بن ابی وقاص
امیرالمؤمنین (ع) در یک سخنرانی به مردم گفتند هر سؤالی دارید از من بپرسید که من جواب آن را میدانم. در این هنگام سعد بن ابی وقاص (پدر عمر بن سعد) بلند میشود و برای مسخره کردن ایشان میگوید در سر و رویم چقدر مو وجود دارد؟ امام (ع) در جواب میفرمایند که رسول خدا (ص) مرا نسبت به این سؤالت آگاه کرده و فرموده بودند هیچ تار موئى بر سر و صورت تو نیست مگر اینکه یک شیطان در ریشۀ آن نشسته است. سپس به وی اشاره کردند که تو در خانه خود فرزندی داری که فرزندم حسین (ع) را خواهد کشت.[4]
رفتار اصحاب امیرالمؤمنین (ع) نسبت به عمر بن سعد
در روایات آمده است اصحاب امیرالمؤمنین (ع)، عمر بن سعد را به عنوان قاتل امام حسین (ع) میشناختند و وی را اینگونه به یکدیگر معرفی میکردند.[5]
پیشبینی امیرالمؤمنین (ع) به دو تن از اصحابشان در کربلا
امام محمّد باقر (ع) روایتی نقل میکنند که وقتى حضرت امیر با دو نفر از یاران خود از کربلا عبور کردند بسیار گریستند و با اشاره به محل استقرار خیمههای امام حسین (ع)، نسبت به ریخته شدن خون آنان خبر دادند.[6]
خبر پیشبینی شهادت امام حسین (ع) به ابوعبدالله جدلی
ابو عبداللَّه جدلى که از اصحاب امیرالمؤمنین (ع) است، در روایتی میگوید که نزد امام علی (ع) میرود در حالیکه امام حسین (ع) هم کنارشان بودند. سپس امام از مظلومانه کشته شدن امام حسین (ع) سخن میگویند و بیان میکنند که کسی او را یاری نمیکند.[7]
اشارۀ امیرالمؤمنین (ع) به کربلا
حضرت امیرالمومنین (ع) در روایتی دیگر با اشاره به شهادت امام حسین (ع) از مکان کشته شدن ایشان در بین دو نهر خبر میدهند.[8]
امیرالمؤمنین (ع) به امام حسین (ع) شهادتشان را خبر داده بودند
در حدیث دیگری امام صادق (ع) بیان میکنند روزی امیرالمؤمنین و امام حسین (ع) با یکدیگر گفت و گو میکردند. آنگاه امیرالمؤمنین با اشاره به کشته شدن امام حسین (ع) به دست بنی امیه، بیان میدارند که ایشان در راه اسلام و رسول خدا شهید خواهند شد.[9]
امیرالمؤمنین (ع) به ابن عازب شهادت امام حسین (ع) را خبر داده بودند
در روایتی دیگر، امیرالمؤمنین به ابن عازب خبر از شهادت امام حسین (ع) میدهند و اشاره میکنند که تو آن موقع زندهای، ولی آن امام را یاری نمیکنی.[10]
شعر منسوب به امیرالمؤمنین و پیشبینی شهادت امام حسین (ع)
در روایات، شعری به امیرالمؤمنین (ع) منسوب است که در آن از شهادت امام حسین (ع) یاد میکنند و ضمن ذکر مصیبتهایی که بر آن حضرت وارد خواهد شد، از حضرت ولی عصر (عج) به عنوان منتقم خون آن حضرت یاد میکنند.[11] [12]