کرب و بلا: واژه «احرار» جمع «حُر» به معنای کسی است که برده نباشد. اهل لغت معتقدند ریشه اصلی «حُر» به معنای رمل و ماسه خالص است که آمیخته با چیز دیگر نیست؛ به همین جهت به کسی که برده نیست حُر می‌گویند، گویا شخص حُر از آمیخته شدن به بردگی مبرا است[1]  شاید به همین جهت معنای دیگر حُر را «کریم» (داشتن کرامت) بیان کردند.[2] بنابر این، کلمه «حُر» یا «احرار» اگر به صورت مطلق استفاده شود می‌تواند به معنای کسی باشد که در صفات و خصال انسانی کاملا خالص است و در وجود او هیچ‌گونه آمیختگی به اخلاق غیر انسانی وجود ندارد؛ اما روشن است که مقصود امام حسین علیه‌السلامَ در این جمله، معنای مطلق نیست؛ زیرا اولا افرادی که در مقابل امام (ع) بودند قابلیت چنین خطابی را نداشتند؛ ثانیا قیدهای که در سخن امام (ع) وجود دارد محدوده معنا را مشخص می‌کند.

توضیح این‌که امام حسین (ع) در روز عاشورا پس از آن‌که همه یارانش به شهادت رسیدند، به تنهایی مشغول نبرد بودند، تیرها و نیزه‌ها از هر سو بدن مبارک امام را نشانه می‌گرفتند، در این هنگام لشکر انبوهی به فرماندهی شمر بن ذی الجوشن، بین امام و خیمه‌های آن‌حضرت فاصله شدند و قصد حمله به خیمه‌های امام را داشتند، امام (ع) فرمود: ای پیروان شیطان (آل ابی سفیان)[3] اگر دین ندارید و از قیامت نمی‌هراسید، در دنیایتان آزاده باشید و اگر فکر می‌کنید عرب هستید به اصل و نسب خودتان برگردید و ... تا من زنده هستم به خیمه‌ها حمله نکنید[4]

در این جمله امام اولا حریت در دنیا[5]یعنی رعایت اخلاق و قوانین عمومی جنگ‌ها را که در میان همه اقوام جهان معتبر است را از آنان خواستند و بعد هم آنان را به رعایت برخی اخلاق نیک اعراب دعوت نمودند. و به عبارتی چنین فرمودند که اگر مسلمان نیستید، عرب که هستید! پس چرا قوانین پذیرفته شده در جامعه عربی را زیر پا می‌گذارید؟! خلاصه این‌که هر جامعه‌ای -چه دین‌دار و چه بی‌دین- برخی ویژگی‌های مثبت وجود دارد . در بین عرب‌ها نیز حتی قبل از اسلام با وجود تمام نکات منفی،  نکات مثبتی چون عدم تعرض به زنان و کودکان تا پایان جنگ ،وجود داشته است که عمل به آن، نوعی آزادگی به شمار می‌آمد. امام (ع) نیز ایشان را به همین آزادگی دعوت می‌نمود.