تاریخ ولادت مسلم بن عقیل بن ابی طالب روشن نیست. او در نهم ذی حجه سال 60ق در کوفه به شهادت رسید. بر اساس برخی گزارش‌ها، مسلم در هنگام شهادت 28 ساله بود اما پذیرش این روایت خالی از اشکال نیست چرا که سن فرزندان مسلم که در عاشورا به شهادت رسیدند 27 و 26 سال بیان شده است.[1] برخی با توجه به روایات حضور او در فتوحات و نیز نبرد صفین، سن او را در هنگام شهادتش، بیش از 50 سال دانسته‌اند.[2] قبر مسلم در کوفه در قسمت شرقی مسجد کوفه قرار دارد.[3]
پدر وی، عقیل فرزند ابوطالب از نسب‌شناسان[4] قریش و فصحای عرب[5] بود. عقیل، عموزاده و صحابی گرانقدر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و نوه ابوطالب، پدر گرامی علی علیه‌السلام، و کنیه‌اش ابوداود بود.[6]
مادر مسلم بن عقیل
مادرش از زنان آزاد نَبْط و از خاندان «فرزندا» به شمار می‌رفت.[7] و احتمالًا نژادی ایرانی داشت.[8] شماری از مورّخان با استناد به روایتی مرسل[9] بر این باورند که مادر مسلم، امّ ولد (کنیز) بوده و علّیه نام داشته است.[10] او را حَلَبه[11] و حبله نیز خوانده‌اند.[12]
خصوصیات مسلم بن عقیل
طبری زادگاه مسلم را کوفه می‌داند.[13] او از خاندانی پاک، شجاع و با فضیلت برخاست و زیر نظر عموی گرامی‌اش، علی علیه‌السلام، و پسر عموه‌ای خود امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام پرورش یافت و از علم، تقوی و دیگر فضائل آن بزرگواران بهره‌مند گردید.[14] رجال نویسان اهل سنت، مسلم بن عقیل را محدثی تابعی شمرده و گفته‌اند که صفوان بن موهب از او حدیث نقل کرده است.[15] وی فقیه و دانشمند بود.[16] از ابوهریره نقل شده است که گفت: از میان فرزندان عبدالمطلب، او شبیه‌ترین فرد به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است.[17] همچنین وی را شجاع‌ترین فرزند عقیل خوانده‌اند. [18]
همسر و فرزندان
منابع تاریخی درباره تعداد فرزندان مسلم اختلاف نظر دارند. نام تعدادی از فرزندان وی در زمره شهدای کربلا یاد شده است.از آن میان شهادت عبدالله بن مسلم و محمد بن مسلم در کربلا در منابع کهن ثبت شده است.[19] در گزارش‌های ضعیف‌تر که در منابع متاخر ثبت شده، نام تعداد دیگری از فرزندان مسلم بن عقیل، از جمله عون، مسلم، عبیدالله، جعفر و احمد نیز در شمار شهدای کربلا آمده است.[20] برخی منابع تاریخی از تعدادی از فرزندان مسلم با نام‌های ابراهیم، عبدالعزیز، علی، مسلم[21] و دختری به نام حمیده یا ام حمیده[22] یاد کرده‌اند.
بنابر تصریح منابع، مادر عبدالله بن مسلم، رقیه دختر امام علی(ع) بوده و از این رو مسلم بن عقیل داماد امام علی(ع) بوده است.[23] بر اساس برخی روایات مادر عبدالله و علی، رقیه و مادر مسلم بن مسلم زنی از طایفه بنی عامر بن صعصعه بوده است.[24]
در برخی منابع، از دو طفل مسلم یاد شده که پس از شهادت امام حسین(ع) اسیر و به دستور عبیدالله بن زیاد در کوفه زندانی شده و پس از گریختن از زندان به شهادت رسیده‌اند.[25]
وقایع زندگی
درباره زندگی مسلم بن عقیل تا پیش از زمانی که از سوی امام حسین(ع) به کوفه رفت آگاهی بسیار اندک و گزارش‌های پراکنده‌ای وجود دارد.
شرکت در فتوحات افریقا: از جمله وقایع زندگی مسلم که در برخی منابع تاریخی ثبت شده است، حضور او در فتوحات شمال افریقا در سال 21 هجری است. مسلم بن عقیل همراه با تعدادی از برادران خود از جمله جعفر و علی در فتح شهر بهنساء شرکت داشت.[26]
حضور در جنگ صفین:از دیگر وقایع زندگی مسلم، حضور او در جنگ صفین است که در برخی منابع تاریخی ثبت شده است.[27]
