عصر امامت امام محمدباقر (ع) یکی از دوران پرتلاطم فکری در جهان اسلام است. گروه و جریاناتی نظیر مرجئه، خوارج، کیسانیه، غالیان و... فهم و برداشت خود را از اسلام ارائه می‌دادند و عملا مبانی و معارف دین در خطر قرار گرفته بود. در چنین شرایطی امام باقر با توجه بیشتر به علوم و معارف دینی و تربیت شاگردان و حضور در مناظرات مختلف به ترویج علوم نقلی و عقلی در جهان اسلام پرداخت.

در طول مدت حضور امام حسین (ع) در مکه، نامه‌های بی شماری از بزرگان و شیعیان عراق رسید که حضرت را رسما به عراق دعوت کرده بودند. از سوی دیگر، عمال و دست‌نشانده‌های اموی مترصد فرصت بودند که در زمان مناسب بخصوص در ایام حج حضرت را ترور کنند. در چنین شرایطی امام (ع) به خواست مردم عراق پاسخ مثبت داده و راهی سرزمین عراق گردید.

 امامت و رهبری امام جواد (ع) در حالی آغاز گردید که خلفای عباسی شرایط بسیار سختی را بر شیعیان تحمیل کرده بودند و نیز جامعه اسلامی از یک سو با جریان‌های انحرافی و التقاطی مواجه شده و از سوی دیگر، کم‌سن بودن امام، عاملی برای لغزش بسیاری از شیعیان در پذیرش امامت ایشان شده بود.

احمدبن‌موسی به همراه جمعی از محبین و دوستداران علی‌بن‌موسی الرضا (ع) راهی ایران شد که در بین راه بسیاری از اعضای آن کاروان در محدوده شیراز به دست عمال مامون خلیفه عباسی به شهادت رسیدند. شاه‌چراغ مدتی مخفیانه زندگی کرد که پس از مدتی شناسایی شد و به شهادت رسید.

در چنین روزی هند جگرخوار همسر ابوسفیان و مادر معاویه به درکات جحیم شتافت. از این زن و شوهر و فرزندش معاویه و نوه‌اش یزید، اذیت‌ها و جسارت‌ها به پیامبر (ص) و اهل‌بیت ایشان رسید. از جنایات او همین بس که به دستور او غلامش وحشی جناب حمزه (ع) را کشت و سینه مبارک حضرت حمزه (ع) را شکافت و جگر آن بزرگوار را خارج کرد و مانند سگ به دندان گرفت، ولى جگر مانند سنگی نقره‌ای رنگ شد و دندانش کارگر نشد و آن را روى زمین انداخت و از آن روز ملقب به «آکله الاکباد» شد.

در چنین روزی واقعه حره در چهارشنبه سال 63 ه‍ به وقوع پیوست. در این روز بود که به امر یزید ملعون قتل و غارت اهل مدینه صورت گرفت. این واقعه مشهور به واقعه حره است و دو ماه و نیم قبل از مرگ یزید ملعون اتفاق افتاده است.

در چنین روزی آخرین خلیفه بنی امیه به درک واصل شد و دولت هزار ماهه بنى امیه منقرض شد. بعد از قیام بنى عباس مروان به بوصیر که نواحى فیوم در مصر بود گریخته بود، در طول مسیر هر کس از بنى امیه را که می‌دیدند می‌کشتند. در بوصیر مروان را در کلیسایى سر بریدند و زبان او را قطع کردند و زبانش را گربه‌ای خورد.

در این روز به امر پیامبر (ص) همۀ درهای منازل اصحاب به طرف مسجد پیامبر (ص) بسته شد ، جز در خانۀ امیرالمؤمنین (ع) که به دستور خاص الهی آن را نبستند.

 روز نهم ذی الحجه  مصادف است با شهادت حضرت مسلم و جناب هانی . در این روز بعد از شهادت مسلم بن عقیل توسط ابن زیاد ملعون سر جناب هانی از بدنش جدا شد و سپس بدن ایشان را  به همراه بدن جناب مسلم بن عقیل (ع) در بازار کوفه روی زمین کشیدند.

نهم ذی الحجه روز عرفه است که می توان آن را روز دعا و نیایش نام نهاد. «دعای امام حسین در روز عرفه» از مهم ترین اعمال این روز است که پس از نماز ظهر و عصر خوانده میشود.