به گزارش کرب‌وبلا؛ دکتر احمد شکرچی در نشست «اثرگذاری عاشورا بر زندگی اجتماعی»، ضمن تببین رویکرد و دیدگاه خود برای پاسخ دادن به پرسش تأثیر عاشورا بر حیات اجتماعی بیان کرد: نسبت به واقعه عاشورا، رویکرد دوگانه­‌ای مبنی بر «انکاری» یا «سلبی» و همچنین «تأییدی» یا «ایجابی» وجود دارد.

وی تاکید کرد: اما در این بحث سخن بنده معطوف به هیچ‌کدام از دو جایگاه یادشده نیست و واقعه تاریخی عاشورا از جنبه اجتماعی آن بررسی می‌شود.

وی افزود: مطالعات جامعه‌شناسانه، مخصوصا در رویکردی که به «رودنی استارک» معروف است، با انجام پیمایش­‌ها و مطالعات آماری وضعیت افراد از حیث رعایت مناسک، دین­داری و اعتقاد به باورهای دینی بررسی می­‌کنند و در جستجوی این هستند که بررسی کنند افراد در دینداری خودشان از هر بعدی، چه وضعیتی دارند و براساس این معیارها مشخص می‌­کنند که آیا یک جامعه دیندار یا دین­‌گریز است. با ارائه منحنی‌­ها می‌توانند تحلیل ارائه دهند و برای پیش‌­بینی فرآیندهای آتی استفاده کنند.

شکرچی، با بیان این مطلب تاکید کرد: در این گفتار، در این مقام نیستیم که بررسی کنیم آیا به عاشورا پایبندی وجود دارد یا ندارد، وضعیت آن در گذشته چگونه بود و در آینده چگونه خواهد شد؛ بلکه بنده بیشتر قصد دارم نوع­‌شناسی را ارائه کنم. بدین‌ معنا که مفهوم حاضر از عاشورا، جدای از این که چه نتایجی در دینداری داشته یا نداشته باشد اکنون در جوامع شیعی، به عنوان یک واقعیت زنده و حاضر چه ویژگی‌هایی دارد.

وی افزود: دینداری همان‌گونه‌ که از ابتدای حیات بشر تا الان ادامه پیدا کرده، از این‌جا به بعد نیز ادامه خواهد یافت اما بحث بر سر چگونگی ادامه حیات آن و جایگاه تشیع در دنیای امروز است؛ کسانی‌که در مورد ادامه حیات تشیع تردید ندارند با این دغدغه مواجه‌اند که تشیع، در مواجهه با دنیای مدرن چگونه به حیات خود ادامه خواهد داد ؟

زیارت عاشورا؛ مانیفست تشیع
شکرچی، با اشاره به تمرکز بر متن زیارت عاشورا برای تبیین ابعادی از تشیع گفت: این زیارت‌نامه بیشترین فراوانی را از حیث مراجعه و مطالعه در میان خوانندگان دارد و هیچ زیارتی در ایام مختلف سال و در میان شیعیان نقاط مختلف جهان، به این میزان تلاوت نمی‌شود، بنابراین می‌توان گفت این زیارت‌نامه به مانیفست تشیع تبدیل شده است.

وی افزود: زیارت عاشورا، عصاره و چکیده‌ه­ایی از نگاه تشیع به واقعه عاشوراست و بنابراین از اعتبار و ارزش لازم برخوردار است تا به عنوان محملی برای درک و کاوش نسبت شیعیان با عاشورا و همچنین حیات اجتماعی قرار گیرد.

دکتری جامعهشناسی دین افزود: معتبر بودن یا نبودن زیارت عاشورا و همه بحث و جدل‌هایی که درباره اصالت، اعتبار و پیشینه­ تاریخی آن وجود دارد، موضوع بحث امروز بنده نیست اما موضوع مهم این است که زیارت عاشورا با هر درجه از اعتبار و صداقت به مثابه یک واقعیت اجتماعی در زندگی ما جریان دارد.

‌شکرچی، به تحلیل محتوای اجمالی متن این زیارت‌نامه اشاره کرد و گفت: با بررسی متن زیارت عاشورا ، به 8 یا 9 بخش منفک و مجزا از هم می­‌رسیم؛ در بخش نخست که مقدمه­ این زیارت­‌نامه محسوب می‌­شود، زائر ضمن سلام به حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و یارانش اظهار ارادت و پیوند قلبی خود را بیان می‌کند.

در تشیع سه رویداد تاریخی سقیفه، شهادت حضرت زهرا (س) و نیز واقعه عاشورا، به مفهوم ترومای تاریخی شباهت دارند.


وی ادامه داد: در دومین بخش، لعن بر مسببین واقعه­ عاشورا در 8 الی 9 فراز بیان می‌شود و در بخش سوم اعلام تولی و تبری صورت می­‌گیرد، بدین‌ معنا که زائر اعلام می‌کند من با دشمنان شما فاصله و با دوستان شما پیوند دارم.

شکرچی، با اشاره به بیان تولی و تبری به بیان­‌های مختلف در متن زیارت‌نامه عاشورا گفت: در بخش چهارم این زیارت‌­نامه، زائر دعا می­‌کند و از خداوند درخواست­‌هایی می­‌کند که مثلا «من را در مسیر اهل‌بیت قرار بده» یا «من را با اهل‌بیت مشحور کن» و در فراز بعدی، دوباره به لعن مجدد کسانی که مسبب این واقعه بودند برمی­‌گردد و در فراز ششم، سلام مشهور کتبیه‌­ها، تکرار می­‌شود.

این پژوهشگر دینی با اشاره به این‌که در فراز هفتم زیارت عاشورا، برای بار سوم فراز لعن تکرار می­‌شود، اظهار کرد: در هشتمین فراز این زیارت‌نامه، دعای سجده‌­ای که زائر به هنگام زیارت در هنگام سجده تلاوت می­‌کند، بیان می‌­شود.
وی به تکرار 23 مرتبه واژه لعن در زیارت عاشورا اشاره کرد و گفت: عبارت لعن در لغت به معنی آرزو، درخواست و دعا برای دور بودن از رحمت و نعمت است و همین‌طور آرزو و خواستن نفرین، وارد آمدن عذاب یا یک نوع کیفر برای کسی است که لعن می­‌شود؛ لعن و برائت از لحاظ مفهومی در یک دسته قرار می‌­گیرند و مجموعا بیش از 30 بار تکرار شده­‌اند.
وی با اشاره به بیان مفهوم خون‌خواهی در غالب ثار گفت: مفوم ثار که در مفاهیم شیعی به کرات تکرار می‌­شود، به عنوان مفهوم مرکزی قرار گرفته است و اباعبدالله‌ الحسین (ع) را توصیف می­‌کند. جایگاه مفهوم ثار در ادبیات عاشورا ریشه‌دار است؛ به‌طور مثال، کسانی که پس از واقعه­ عاشورا به رهبری مختار ثقفی قیام کردند، شعار «یالثارات الحسین» سر دادند.

وی افزود: عبارت ثار 4 بار، مفهوم قتل 5 بار و مفهوم «سلم و حرب» یا جنگ و صلح نیز 9 بار در مجموعه زیارت‌نامه عاشورا بیان شده است.

شکرچی، با اشاره به مفاهیم قبایلی در فرهنگ و ادبیات زیارت‌نامه عاشورا گفت: با بیان شدن مفهوم امت در این زیارت‌نامه، امت یا ملتی که به قتل اباعبدالله‌ الحسین (ع) و یاران ایشان مبادرت کرده­‌اند، مورد لعن قرار می‌گیرند.
عضو هیئت علمی دانشگاه، با بیان این‌که بر مبنای یک سلسله‌ مراتب مفهومی، مفهوم «آل»، با ذکر آل‌زیاد، آل‌مروان، بنی‌­امیه و... مطرح می‌شود و سپس اشخاص مورد لعن قرار می­‌گیرند، بیان کرد: اشخاص با صفاتی مثل ابن‌آکله الاکباد، ابن‌مرجانه، عمربن‌سعد، شمر، اباسفیان، معاویه و... مطرح می­‌شوند و در مقابل این مفاهیم آل‌محمد قرار می‌­گیرد. در واقع این دو گروه مورد لعن و سلم قرار می­‌گیرند.

وی با اشاره به رسوخ مفاهیم این زیارت‌نامه به طور گسترده در فرهنگ و ادبیات روزمره­ شیعی اظهار کرد: فراز «سلم لمن سالکم و حرب لمن حاربکم» یکی از فرازهایی است که مرتبا در فرهنگ شیعی تکرار می‌شود.

دلایل عمده لعن و نفرین در زیارت عاشورا
این پژوهشگر دینی، 3 دلیل عمده‌ بیان لعن و نفرین در این زیارت‌نامه را مود اشاره قرار داد و افزود: نخست، از آن‌ جایی‌ که این افراد مرتکب ظلم و جور شده­‌اند مورد لعن و نفرین قرار می‌گیرند، همچنین چون مسبب کنار گذاشته شدن اهل‌بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، از جمله حضرت اباعبدالله‌ الحسین (ع) از مقام و مراتب بودند، لعن شده‌اند و همچنین از آن‌ جا که مرتکب قتل شده­‌اند.

شکرچی ادامه داد: زیارت‌نامه در جمع­‌بندی با دو تعبیر «مع امام منصور» و «مع امام هدی» نقشی را که بعدا امام غایب شیعیان در زمان ظهورش ایفا خواهد کرد، مطرح می‌کند و زائر درخواست می‌کند توفیق همراهی امام زمان بعد از ظهور ایشان برای انجام مأموریت ثار یا خون‌­خواهی کشته­‌شدگان عاشورا را داشته باشد.

تشیع، حتی بیش از تسنن نیاز جدی به این ضرورت دارد که تعریف خود را از دنیای امروز ارائه دهد. اگر در این مسیر شکست بخوریم هیچ راهی جز سلفی­‌گری نخواهد بود.

وی با ذکر این نکته که در آخرین فراز لعن به ظالم اول، دوم، سوم، چهارم و پنجمین ظالم یعنی یزید اشاره می­‌شود، بیان کرد: در این لعن به قید «الی یوم القیامۀ» اشاره می‌شود، بدین‌ معنا که لعن ظالمان و مسببان باید تا روز قیامت ادامه داشته باشد.

شکرچی با تأکید بر این‌که برای تحلیل فرا متن، باید در نظر داشت زیارت عاشورا علاوه بر تمام مفاهیم معنوی، وحیانی و قدسی، متأثر و نیز اثرگذار بر ساختارها و حیات اجتماعی است، گفت: دلالت‌های فقهی روایی، تاریخی و معنوی برای این متن ذکر می­‌شود، اما این دلالت‌­ها خالی از دلالت‌­های اجتماعی و مستقل از شرایط اجتماعی نیستند.

وی یکی از مهم‌­ترین دلالت‌ها را به میزان بسیار زیادی متاثر از نظام قبیله­‌ای در فرهنگ عرب دانست و گفت: نظام قبیله­‌ای، به شکل­‌های مختلف در این متن بازتولید می­‌شود؛ نظام قبیله­‌ای که مبتنی بر ساختار خویشاوندی است و سلسله مراتب هفتگانه، مشابه آن‌چه‌ که در زیارت عاشورا از امت، آل و ... بیان شد در این ساختار نیز وجود دارد. حتی امروز نیز با مراجعه به محل واقعه عاشورا، افرادی را خواهیم یافت که هویت خود را با این مفاهیم تعریف می‌کنند.

دکتری جامعهشناسی، با بیان این‌که در ساختار قبایلی بیت به‌ عنوان کوچک­ترین واحد و به ترتیب فخر، بطن، عشیره، قبیله و در نهایت عمارت مطرح می‌شود، اظهار کرد: این سلسله مراتب حتی اکنون نیز وجود دارد و ساکنان کشورهای عربی، بر همین مبناست که نام‌های سه‌­گانه یا چهارگانه دارند زیرا در این ساختار مهم‌­ترین علت و محل پیوند، خون است و افراد از طریق خون و وراثت باهم ارتباط پیدا می­‌کنند.

شکرچی، با بیان این‌که امروزه از لحاظ حیات اجتماعی سه‌ دسته‌بندی برای ساکنان قبایل وجود دارد، گفت: قبایل بدوی یا بادیه­‌نشین که البته تعداد آنان به مرور در حال کاهش یافتن است نخستین گروه هستند و همچنین یک‌سری قبایل روستانشین در دسته دوم قرار دارند؛ اما قبایلی هستند که به وفور در شهرها زندگی می‌­کنند.

این مدرس دانشگاه، درگیری و گرایش به نزاع را یکی از گرایشات جدی در فرهنگ قبیله‌­ای برشمرد و گفت: بر اساس قدیمی­‌ترین مطالعه تاریخی موجود، یعنی کتاب «ایام العرب» ابوالفرج اصفهانی، اصطلاح یوم در میان عر‌ب‌­ها به معنای روزهایی بوده است که با هم می‌جنگیدند و در حقیقت تقریبا روز، هفته و یا ماهی نبوده است که هیچ نوع درگیری میان قبایل عرب وجود نداشته باشد.

وی با اشاره به این‌که تمایل درگیری نیازمند مطالعات عمیق از حیث روان­‌شناسی و جامعه‌شناسی است، اظهار کرد: بر مبنای ساختار اجتماعی و محیطی اعراب، بحث جنگ بسیار مهم بوده است و همان‌طوری که در زیارت عاشورا نیز آمده، بحث «حرب» و طبعا «سلم» از اهمیت بالایی برخوردارند.

شکرچی بیان کرد: با این نگاه، افراد به دو دسته افرادی‌که با آن‌ها جنگ داریم و یا در صلح به سر می‌­بریم تقسیم‌بندی می‌شوند و حالت دیگری وجود ندارد که بر همین اساس، هر قبیله‌­ای به‌راحتی می‌­تواند از حالت صلح خارج شده و وارد حالت جنگ شود.

این پژوهشگر دینی، مسائل گوناگون از جمله ازدواج، کشاورزی، آب، و غیره را از جمله دلایل آغازگر یا پایان‌بخش نزاع‌های قبیله‌ای برشمرد و گفت: ابزارهای مختلفی برای فاصله­‌گذاری وجود دارند که لعن، یکی از رایج‌ترین این ابزارها به‌شمار می‌رود؛ بنابراین، دلیل استفاده مکرر از واژه‌ لعن در متون اعراب معطوف همین موضوع است تا جایی‌که در دوران جاهلیت پیش از اسلام، برای عرض سلام و تحیت پادشاهان یا امرا، عبارت «ابیت انت لعن»، بدین معنا که مبادا در شرایطی قرار بگیری که لعن شوی را به کار می‌بردند.

وی افزود: لعن در روابط میان قبایل بسیار کاربردی بوده و به عنوان مشخص‌کننده‌ این‌که چه‌ کسی دوست و چه‌ کسی دشمن است به کار می‌رفت.

مفهوم «ثار»
شکرچی، «ثار» را یک مفهوم کلیدی و کانونی در فرهنگ قبیله‌­ای دانست و گفت: ریخته شدن خون در نزاع‌ها، طبیعی است و اگر خونی از قبیله‌ای ریخته شود، این حق را پیدا می‌کند که برای خون‌­خواهی اقدام کند و خون‌خواهی می­‌تواند الی‌الابد ادامه پیدا کند. بر همین اساس ضرب­‌المثل «الثأر نقطه دم لا تتعفن و لا تسوس» ، بیان می­‌کند که خون‌خواهی، قطره­ خونی است که نه می­‌گندد و نه از بین می­‌رود.

در بحث تشیع امروز، شیعیان اگر چه قربانیان واقعه عاشورا نیستند ولی این واقعه را برای خودشان ضایعه می­‌دانند و کسانی که در آن رویداد مشارکت نداشتند را به نوعی جزو مجرمین آن رویداد تعریف می‌­کنند که با این نگاه، قربانیان فقط به کسانی که در آن رویداد حضور داشتند، محدود نمی­‌شود.

وی افزود: مثل «الآخذ بثأر أبیه بعد أربعین سنه مستعجل» یعنی کسی که پس از 40 سال برای خون‌خواهی پدرش اقدام می‌کند، عجله کرده است؛ بیان می‌کند که در فرهنگ خون‌خواهی، می‌توان سال­‌ها صبر کرد و خون­‌خواهی را ادامه داد.

مدرس دانشگاه، با بیان این‌که در فرهنگ قبیله‌ای، ثار مشمول مرور زمان نمی­‌شود و مادامی که انتقام خون ریخته شده گرفته نشده باشد، این خون­‌خواهی ادامه دارد، اظهار کرد: انصراف، بی‌­توجهی یا فراموش کردن خون­‌خواهی برای قبیله یک ننگ به شمار می‌رود و قبیله‌ای که خون یکی از اعضای خود را فراموش کند، قبیله‌­ای بی‌اصالت تلقی خواهد شد و بنابراین، خون­‌خواهی ضرورتی است که فرهنگ قبیله‌ای بر فراموش نشدن‌ آن تأکید دارد.

شکرچی، آشتی‌ناپذیر بودن را دیگر ویژگی ثار عنوان کرد و گفت: هنگامی‌که خونی ریخته می‌­شود صرفا با ریخته شدن خون دیگری، حل و فصل می­‌شود.

وی با بیان این‌که ریخته شدن خون در فرهنگ خون‌خواهی، تبدیل‌پذیر است، توضیح داد: در این فرهنگ، اگر کسی مرتکب قتل شد، انتقام‌جویی از وی، مانند ریاضی به دیگران منتقل می‌­شود و در اصل فرقی ندارد قاتل چه کسی بوده است، بلکه مهم این است که خونی ریخته شده است و باید در ازای آن خون، خونی ریخته شود. چرا که واحد شمارش، قبیله است و فرد در مفهوم قبیله معنا می‌یابد بنابراین چون عضو قبیله‌­ای کشته شده، باید عضو قبیله‌­ای کشته شود.

شکرچی در خصوص مفهوم پناه‌­آوری در فرهنگ قبایل توضیح داد: دو اصطلاح «دخاله» و «تربیع» به مفهوم پناه‌آوری در فرهنگ قبیله‌ای اشاره دارد که بر اساس این مفهوم، اگر کسی مرتکب قتلی شود و قبیله­ مقتول در جهت تعقیب قاتل برآیند، قاتل می‌تواند به قبیله دیگری پناه ببرد و اصطلاحاتی چون دخیل بستن یا چهارزانو نشستن از همین‌ مفهوم نشأت می‌گیرد. در این‌صورت، قبیله موظف است از کسی که پناه آورده، حمایت کند حتی اگر قاتل باشد اما در صورتی‌که آن قبیله­ که به فردی که دخیل شده پناه ندهد خائن محسوب می­‌شود. بر اساس این مفهوم هر قاتلی می­‌تواند به یک قبیله پناه ببرد و از مجازات در امان بماند.

شکرچی، با بیان این‌که در تمامی پژوهش­‌ها و کتب مربوط به این عرصه مفهوم عصبیت و ویژگی‌­های اشاره شده‌ این مفهوم از سوی «ابن خلدون» وجود دارد، یادآور شد: ابن خلدون مفهوم عصبیت را چند قرن پیش مطرح کرده بود که افتخار به اصل و نسب، یاری خویشاوندان به هر قیمتی، مساوات میان اعضای قبیله و نیز خون‌خواهی، از ویژگی‌های اصلی این مفهوم به شمار می­‌روند.

وی به کارکرد این عناصر برای حفظ انسجام زندگی قبیله­‌ای اشاره کرد و گفت: عصبیت به مثابه معادلی برای مفهوم انسجام اجتماعی، پیونددهنده و تقویت­‌کننده­ جامعه در دنیای امروز است که انسجام اجتماعی را در قبیله حفظ می‌کند.

عاشورا به مثابه یک ترومای فرهنگی!
پژوهشگر دینی، با اشاره به این‌که عناصر یادشده، با کنار هم قرار گرفتن به یک مفهومی که امروز در جامعه‌­شناسی تحت عنوان «ترومای فرهنگی» مطرح است، نزدیک می‌شوند، اظهار کرد: منظور از تروما، یک تجربه تاریخی، ضایعه یا فاجعه‌­ای است که موجب زخم و داغ در خاطره­ جمعی یک جامعه شده است و به آن خاطر ضربه و آسیب وارد کرده است.

‌وی افزود: درواقع تروما یا ضایعه­ فرهنگی، زمانی اتفاق می­‌افتد که اعضای یک جامعه احساس کنند در معرض رویدادی دهشتناک قرار گرفته­‌اند که بر آگاهی و فهم گروهی آنان اثری محوناشدنی گذاشته، خاطره‌ جمعی آنان را برای همیشه نشان­‌گذاری کرده و هویت آینده­‌شان را به طرز بنیادی و غیر قابل باوری تغییر داده است که قابل بازیابی نیست.

شکرچی، با بیان این‌که در تشیع سه رویداد تاریخی سقیفه، شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها و نیز واقعه عاشورا، به مفهوم ترومای تاریخی شباهت دارند، گفت: بر اساس باور تشیع، این 3 رویداد از لحاظ علی نیز به یکدیگر ارتباط دارند و در واقع رویداد فدک و رویداد عاشورا، پیامدهای رویداد سقیفه تعریف می­‌شوند. به همین دلیل است که در بخش جمع‌­بندی لعن زیارت عاشورا، لعنت فرستادن از ظالم اول، دوم، سوم و الی آخر بیان می‌شود.

3 دلیل عمده‌ بیان لعن و نفرین در زیارت‌ عاشورا؛ نخست، از آن‌ جایی‌ که این افراد مرتکب ظلم و جور شده­‌اند مورد لعن و نفرین قرار می‌گیرند، همچنین چون مسبب کنار گذاشته شدن اهل بیت پیامبر (ص) از جمله حضرت اباعبدالله‌ الحسین (ع) از مقام و مراتب بودند، لعن شده‌اند و همچنین از آن‌ جا که مرتکب قتل شده­‌اند.

وی با اشاره به ویژگی‌های بنیادین مفهوم تروما گفت: معنابخشی و روایت­‌گویی مستمر، نخستین ویژگی تروماست و به طور مستمر در زندگی قومی که آن فاجعه را به خود نسبت می‌­دهد، وجود دارد که بر همین اساس روایت­‌های متنوعی به طور مستمر ساخته می­‌شود.

شکرچی، پولاریزه یا قطبی شدن را یکی دیگر از ویژگی‌های تروما برشمرد و گفت: داغ‌دیدگان تروما از یک سو و کسانی که آسیب­ زده­‌اند از سوی دیگر، دو قطب ثابت و همیشگی تروما هستند. همچنین علیت در روایت­‌ها، علیت‌های نمادین و زیبایی‌شناسی است نه علیت رئالیستی، که این علیت­‌ها می­‌توانند سیال باشند و بر همین اساس، رویدادهایی که بعدا اتفاق می­‌افتد می­‌توانند علت رویدادهایی باشند که قبلا اتفاق افتاده‌اند.


عناصر اساسی در مفهوم ترومای عاشورا
وی با تأکید بر ضرورت تعریف 4 عنصر اساسی در هر تروما گفت: نخست، باید مشخص شود ماهیت آن درد، رنج یا ضایعه چیست که گاهی با روایت­‌های چندگانه، رنج و درد مشخص می‌­شود.

شکرچی، عنصر دوم در تروما را قربانی دانست و گفت: این‌که چه کسی، چه چیزی و یا چه مفهومی قربانی شده، یکی از عناصری است که در هر ترومایی نقشی کلیدی دارد.

دکتری جامعهشناسی دین، سومین عنصر را رابطه­ قربانیان با حلقه­ وسیع­‌تر مخاطبان عنوان کرد و گفت: با بررسی رابطه قربانیان و حلقه‌ای وسیع‌تر از مخاطبان،  این موضوع مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که این تروما صرفا شامل قربانیان است یا حتی شامل کسانی می‌شود که بعد از آنان می‌­توانند با این رویداد مواجه شوند. چنان‌که در بحث تشیع امروز، شیعیان اگر چه قربانیان واقعه عاشورا نیستند ولی این واقعه را برای خودشان ضایعه می­‌دانند و کسانی‌که در آن رویداد مشارکت نداشتند را به نوعی جزو مجرمین آن رویداد تعریف می‌­کنند که با این نگاه، قربانیان فقط به کسانی که در آن رویداد حضور داشتند، محدود نمی­‌شود.

وی با اشاره به بررسی مجرم و مسبب در چهارمین حلقه ادامه داد: در چهارمین حلقه، نهایت این که مقصر کیست و ضایعه را چه کسی مسبب شده است، بررسی می‌شود.

نقش و بازتعریف عاشورا در دنیای مدرن
شکرچی، با تاکید بر این‌که ما نیازمند این هستیم که به زمینه‌های ادامه حیات تشیع بیاندیشیم، اظهار کرد: باید روی مفهوم­‌سازی قبیله‌­ای تامل بیشتری داشته باشیم چراکه پیامد این کار این است که هر قدر پیش برویم و نگاه ترومایی یا ضایعه باز به رویدادهای تاریخی داشته باشیم، رابطه­‌مان با دیگران قطبی‌­تر خواهد شد. مهم­تر این است که نقش بازتولید این مفاهیم در زندگی مدرن چیست و چه نقشی در نوع رابطه‌ ما با دیگران، نوع رابطه­ ما با خودمان و دنیای امروزی دارد و همچنین مفهوم­‌سازی و نمادسازی‌­ها را چه معنایی خواهد بخشید؟

وی با بیان این‌که نگاه از این منظر به متن زیارت عاشورا، ما را ناچار خواهد ساخت تا به انتخاب دست بزنیم، بیان کرد: ما باید انتخاب کنیم آیا نوع رابطه­‌مان با مفهوم عاشورا را بازتعریف کنیم؟ و ادامه­ همین روند، چه پیامدهایی خواهد داشت؟ باید به این نکته توجه کنیم که چرا بیش­ترین مسأله در جهان اسلامی را با عربستان داریم؟ بد نیست به این موضوع فکر کنیم.

وی تاکید کرد که باید به این سؤال پاسخ دهیم که ما چه انتخابی از دنیای امروزمان داریم؟ ما چه تعریفی از دنیای امروز داریم تا بخواهیم الهاماتی را که از اسلام به دست می‌آوریم، برای آن زندگی تعریف کنیم؟

شکرچی در پایان تأکید کرد: تشیع، حتی بیش از تسنن نیاز جدی به این ضرورت دارد که تعریف خود را از دنیای امروز ارائه دهد. اگر در این مسیر شکست بخوریم هیچ راهی جز سلفی­‌گری نخواهد بود. کما این‌که پیامدهای آن را هم می‌­بینیم. در نتیجه­ اگر می­‌خواهیم به سلفی­‌گری دچار نشویم و اگر نخواهیم تشیع را کنار بگذاریم، لاجرم باید به مدد علوم اجتماعی به تعریف صحیح از دنیای امروز برسیم.

 


فایل صوتی قسمت اول نشست «اثرگذاری عاشورا بر زندگی اجتماعی» شامل صحبت‌های دکتر احمد صدری و دکتر احمد شکرچی از طریق این لینک قابل دانلود است.