به گزارش کرب‌و‌بلا، هادی تقوی، پژوهشگر در پژوهشی تحت عنوان «بررسی تطبیقی بین ذبیح مقدس در کتاب ارمیا و ذبح عظیم در روایات اسلامی» به بررسی یکی از موضوعات مقارن در عهد عتیق و قرآن و روایات پرداخته که آن را در قالب پایان‌نامه خود در دانشگاه تهران ارائه کرده است.

وی در مقدمه بحث خود آورده است: «ایزابلا بنیامین» پژوهشگری مسیحی است که در مقاله خویش تحت عنوان «من هو قتیل شاطئ الفرات؟»، می‌گوید: «در هنگام مطالعات دینی‌ام درباره کتاب مقدس، به متن عجیبی در کتاب مقدس، یعنی آیه دهم از فصل 46 کتاب ارمیا فکر می‌کردم؛ با عالمی به نام پطریارک مارونی (صبیح پولس بیروتی) مواجه شدم و از او درباره متن مذکور که از ذبیحی در کنار رود فرات سخن به میان آمده است، پرسیدم: که این ذبیح کیست؟ او به من خیره شد و گفت: «اگر تو مسیحی نبودی و در الهیات تحقیق نمی‌کردی، سؤال تو را جواب نمی‌دادم؛ محل وقوع این حادثه را در بیابانی که در عراق جای گرفته و نزدیک بابل است، عنوان کرده‌اند. ثانیا درباره معنا و تفسیر این پیشگویی بررسی کرده و متوجه شدم که از زمان نزول آن، این پیشگویی تا امروز فقط یک‌بار تحقق یافته است.» وی تاکید نموده است که این حادثه، همان حادثه غمبار عاشورا است.

تقوی در جلسه دفاع از این پژوهش گفت: مساله­ پژوهشی ما یافتن درون­مایه‌­های مشترک دو متن کهن است. یکی در فصل 46 کتاب ارمیا از مجموعه­ عهد عتیق و دیگری مجموعه­‌ای از میراث اسلامی راجع به امام حسین علیه‌السلام؛ آن­‌گاه به بررسی سازگاری این دو میراث مکتوب می­‌پردازیم.

وی ادامه داد: در فصل چهل و ششم از کتاب ارمیای نبی عبارتی قابل توجه وجود دارد: «آن روز، روزِ انتقامِ الهی است، ... زیرا خداوند در زمین شمال نزد نهر فرات قربانی ذبح شده­‌ای دارد». سؤال این پژوهش آن‌ است که آیا این عبارت ربطی به کشته شدن نواده­ پیامبر اسلام (ص)، امام حسین (ع) در کنار شط فرات دارد یا خیر؟ آیا این ذبیحه­ الهی که خداوند برای ارمیا مرثیه‌­اش را می­‌سراید، همان ذبح عظیم در قرآن (صافات: 107) است؟ آیا فضایی که ارمیای 46 تصویر می­‌کند با سوره­ فجر قرآن سازگار است؟

این پژوهشگر و محقق درباره نسخ استفاده شده در این تحقیق گفت: از نسخه فارسی، نسخه عربی (AVD)، نسخه عبری ماسوری لنینگراد (WTT)، نسخه سریانی (7a1)، نسخه تارگوم آرامی (TAR) و نسخه ABP (ترجمه سبعینه) در این پژوهش استفاده شده است.

وی در خصوص فرضیه‌های پژوهش پیش رو گفت: وحیانی بودن قرآن و اصل کتاب عهدین، قرآن مصدق تورات و انجیل و وجود فضای پیشگویی در عهدین سه فرضیه مد نظر در این پژوهش بوده است.

وی ادامه داد: پیامبر اسلام (ص) انبیای گذشته را تصدیق می­‌کند و کتاب و تعلیمات پیامبر اسلام (ص) نیز تصدیق کننده­ کتاب­‌های آنان است. (سوره مائده آیه 44 و 48)

دو دیدگاه رایج در خصوص ارتباط علمای اسلام و علمای اهل کتاب
وی به دو رویکرد سنتی و مدرن در ارتباط بین علمای اسلام و اهل کتاب اشاره کرد و گفت: دیدگاه سنتی رایج در بین مسلمانان در طول تاریخ این بوده که تورات و انجیل در طول تاریخ تحریف شده و متون آن­‌ها مبدل شده و قابل اعتماد نیست. بر این اساس در میان علمای اسلامی، کمتر رویکرد فهم و توجه به عهدین از باب فهم تفصیلی­‌تر قرآن دیده می­‌شود.

تقوی ادامه داد: از دیگر سو، رویکرد علمای یهود و مسیحی به قرآن، از دیرباز تا کنون، بیشتر از این باب بوده که متن قرآن اقتباسی از متعهدین و برگرفته از آن است و یا به نوعی آن­‌ها می­‌خواهند تاثیر متن عهدین بر قرآن را به رخ بکشند. در فرهنگ عموم علمای یهودی یا مسیحی به هیچ وجه پذیرفته نیست که عهدین را بخواهند با قرآن تبیین و تاویل کنند و یا از روی قرآن عهدین را شرح کنند. در نظر آنان علمای مسلمان درکی از عهدین ندارند که بخواهند آن را شرح و تفسیر کنند. به این ترتیب قرن­‌ها درب گفت‌وگو و ارتباط علمی بین اسلام و اهل کتاب به کلی (مگر در مواردی خاص) بسته بوده است.

وی درباره محققان متأخر و نگاه آنان گفت: اما در میان محققان متأخر، راهی به سوی ارتباط علمی مسلمانان و اهل کتاب یا به عبارتی قرآن و عهدین باز شده که آن را تطبیق ادیان و یا فهم بینامتنیِ ادیان نامیده­‌اند. به عبارت دیگر، از سوی دین­‌شناسان مدرن، اقبالی به متن تورات، انجیل و قرآن با رویکرد بینامتنی پیدا شده است. این اقبال از این جهت است که در دیدگاه مدرن این سه متن به مثابه متونی دانسته می­‌شوند که روایت­‌های مشابهی را از زاویه­ دید سه ملت متفاوت می­‌نگرند.

تقوی تاکید کرد: در این دیدگاه صحبت از این نیست که این سه متن، کلام خداوند است که به وسیله­ پیامبران بر بشر فرو فرستاده شده، یا این­که این سه کتاب به وقایع و حقایقی اشاره دارند که باید تلاش کرد تا به آن‌­ها دست یافت، بلکه این دانشمندان این کتب را آثاری باقی­مانده از انسان­‌های دین­‌ورزِ هزاره­‌های پیشین می‌­دانند، که به کمک آن‌ها می‌­توان با طرز تفکر آن انسان­‌ها و همچنین معنویت بشر در هزاره­‌های گذشته آشنا شد. به همین منوال، رویکرد بینامتنیت نیز در کنار هم قرار دادن روایت­‌های متفاوت از داستان­‌های پیشینیان است، به این جهت که نقاط مشترک هر یک معلوم شود، و راه برای رسیدن به یک متن متکامل­تر هموار شود.

تقوی ادامه داد: حقیقت این سه کتاب، یعنی تورات و انجیل و قرآن، حقیقت واحدی است که آیات الهی در این کتب، روشن‌کننده­ حقایق خارجی عالم هستند: «لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِه‌» (بقره: 285)، «مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْراه» (صف:4). تورات، انجیل و قرآن هر سه کلامی از سوی خدای واحد هستند. حتی زبان‌های این وحی (عبری و عربی) قرابت بسیاری با یکدیگر دارند.

وی افزود: همچنین آن‌چه بر پیامبر خاتم (ص) نازل شده کتاب جامعی است که شامل متن قرآن و شأن نزول و شرح و تفاسیری بوده که از سوی خداوند بر پیامبر نازل شده بوده است.

تقوی هدف از این پژوهش را در قالب سه مطلب زیر عنوان کرد:

نخست این‌که امام حسین (ع) نه فقط یک قدیس اسلامی، بلکه در ادیان دیگر نیز مورد احترام و تقدیس بوده است.

هدف دوم اینکه خون امام حسین (ع) آن‌چنان مقدس است که خداوند قرار است روزی انتقام آن را از دشمنانش بگیرد و سوم این‌که محتوای کتاب‌­های آسمانی، همسو و تصدیق کننده یکدیگر هستند.

این پژوهشگر در ادامه گفت: با مبانی گفته شده ما در این پژوهش فصل 46 ارمیا را بررسی کردیم و آیات آن را بشارت دهنده به سبط پیامبر اسلام (ص) یافتیم.

وی در ادامه اظهار داشت: ارمیا در آیه 10 فصل 46 می‌گوید: «زیرا که آن روز، روز انتقام خداوند یهوه صبایوت می‌باشد که از دشمنان خود انتقام بگیرد. پس شمشیر هلاک کرده، سیر می‌شود و از خون ایشان مست می‌گردد. زیرا خداوند یهوه صبایوت در زمین شمال نزد نهر فرات ذبحی دارد.»

این پژوهشگر ادامه داد: از سویی دیگر از امام صادق (ع) روایت شده است: «سوره­ فجر را در نمازهاى واجب و مستحب خود بخوانید، زیرا که این سوره، سوره­ حسین (ع) است؛ و به این سوره -خدا شما را رحمت کند- علاقه داشته باشید.»

وی تاکید کرد: با توجه به مشابهت فضا، محتوا و سبک بیان سوره فجر و فصل 46 ارمیا و شباهت جنگ مطرح شده در ارمیا با وقایع عاشورا، طی یک تحلیل تطبیقی بین ارمیا و قرآن به انتقام از ظالمین گذشته، ذبح عظیم، فراگیری ظلم، انتقام نهایی و عزادار ذبح شط فرات می‌رسیم.

گفتنی است این مطالب فقط گزارشی از یک تحقیق در قالب یک پایان‌نامه بوده است و در آینده‌ای نزدیک در قالب مقالات ارائه و چاپ خواهد شد.