در چهار بخش قبلی این نوشتار به چند مورد از زیارتگاه‌های استان کربلا اشاره کردیم. در ادامه این بخش، به معرفی چند مورد دیگر می‌پردازیم.
مزار امامزاده اسماعیل‌بن‌موسی علیه‌السلام
این زیارتگاه در حدود 28 کیلومتری از تقاطع خیابان جمهوری و خیابان محیط در شرق شهر کربلا، در جاده کربلا به بابل قرار دارد و می‌توان، از طریق یک جاده خاکی به آن رسید و حدود 4200 متر از بقعه امامزاده احمد‌بن‌موسی الکاظم علیه‌السلام فاصله دارد. ساختمان آن، شبیه بنای بقعه امامزاده احمد است که به برادر امامزاده اسماعیل، شهرت دارد؛ با این تفاوت که گنبد این بقعه، بزرگ‌تر و شکل آن، بیضوی است و مقابل ایوان آن، درخت نخلی قرار دارد. وسط اتاق بقعه، یک ضریح فلزی وجود دارد و میان آن، سنگ‌نوشته‌ای است که تنها، عبارت پانزدهم ماه شوال، از آن قابل خواندن است.
متأسفانه درباره شخص مدفون در بقعه، اطلاع دقیقی در دست نیست و بین اهالی، به فرزند امام موسی کاظم علیه‌السلام و برادر امامزاده احمد و عبدالله که نزدیک هم قرار دارند، معروف است.[1] به نظر می‌رسد که مدفون در این بقعه، اسماعیل‌بن‌موسی‌بن‌جعفر‌بن‌حسن‌بن‌امام موسی کاظم علیه‌السلام باشد که از کوفه به کربلا مهاجرت نموده و در این مکان، وفات یافته است. ابن طباطبا، به سکونت پدر اسماعیل در کوفه، اشاره می‌کند و می‌نویسد: «اسماعیل، برادری به نام حسن داشته است».[2]
مزار امامزاده عبدالله‌بن‌موسی علیه‌السلام
این زیارتگاه ساده و بی‌آلایش، در یک کیلومتریِ سمت راست تقاطع خیابان جمهوری و خیابان محیط، در شرق شهر کربلا، در مسیر کربلا ـ بابل، واقع شده و بین نخلستان‌ها، پنهان مانده است. ساختمان بقعه، قدمتی نزدیک به پنجاه سال دارد و نمای آن، به شکل مربع و به ابعاد 6 × 6 متر است که دارای گنبد شلجمی کوتاهی، به ارتفاع تقریبی 5/1 متر است و با رنگ سبز، نقاشی شده است. ورودی بنا در سمت جنوبی بنا، قرار دارد و در سمت شمالی آن، پنجره کوچکی وجود دارد. در دو طرف شرق و غرب نیز پنجره‌هایی قرار دارد. پیرامون زیارتگاه، درختان نخل زیادی وجود دارد که فضای مناسبی را برای زائران، پدید آورده است.[3]
درباره شخص مدفون در بقعه، اطلاع دقیقی در دست نیست و میان اهالی، به فرزند امام موسی کاظم علیه‌السلام شهرت دارد که درستی آن، مورد تردید است.
مزار سید احمد ابوهاشم
این زیارتگاه که به «احمد‌بن‌هاشم» معروف است، در 25 کیلومتری شمال غربی کربلا، در منطقه «شفاثا» (عین‌التمر)، واقع است و میان اعراب بیابانی، بسیار معروف است؛ به طوری‌که همواره به او پناه می‌آورند و نذر می‌کنند.
این قبر در سال 1843 م آشکار گشته و روی سنگی، به نام مدفون در آن، اشاره شده است. در صد متری شمال آن نیز برادرش، سید محمد، مدفون است. ساختمان آرامگاه که بیش از صد سال، سابقه تاریخی دارد، شامل ایوان، گنبد بلند، رواق، صحن و حجره‌هاست. گنبد بنا، به‌صورت غنچه‌ای بلند به قطر هفت و ارتفاع نزدیک به ده متر است که با کاشی‌های مختلف و رنگی، پوشش یافته است. ایوان بنا در سمت شمال واقع است و دو طرف آن، دو ایوانچه با طاق هلالی، به چشم می‌خورد. روی قبر، ضریح فلزی قرار دارد که ارزش هنری ندارد.
مدفون در این بقعه، سید شرف‌الدین احمد مکنا به ابوهاشم، از سادات جلیل‌القدر موسوی و از نوادگان امام موسی کاظم علیه‌السلام است که به سال 745 ه.ق، وفات یافته است. نسب شریفش با پانزده واسطه، به ترتیب زیر، به امام هفتم می‌رسد: سید ابوهاشم احمد‌بن‌ابوجعفر محمد تاج‌الدین‌بن‌احمد‌بن‌محمد ابن محمد‌بن‌ابوجعفر احمد‌بن‌ابوالفائز محمد‌بن‌محمد‌بن‌علی الغریق‌بن‌ابوجعفر محمد الخیرالعمال‌بن‌علی المجدور‌بن‌احمد‌بن‌محمد حائری‌بن‌ابراهیم مجاب‌بن‌امام موسی کاظم علیه‌السلام.[4]
برخی معتقدند که شخص مدفون در این بقعه، جد سید احمد ابوهاشم، یعنی سید ابوجعفر احمد‌بن‌محمد ابی‌الفائز است که نامش در برخی از منابع، محمد ذکر شده است. در این صورت، او ناظر بر منطقه رأس‌العین بوده و صاحب هفت فرزند معقب به این اسامی است: ابوجعفر محمد نجم‌الدین، عقیل، علی، کاظم، منصور، سلطان و عباس. (تصویر شماره 187 و 188)
او جد سادات آل طعمه، آل نصرالله، آل جلوخان، آل تاجر، آل قفطوان، آل عوج و دیگران است. ثامر عبدالحسن عامری همین دیدگاه را بیان داشته و سید ابوجعفر احمد‌بن‌محمد ابی‌الفائز را مکنا به ابوطراس و ابوطراز و ملقب به شمس‌الدین، می‌داند و می‌نویسد: «ناظر شفاثا کریماً موصوفاً بالأفضال والجود».[5]
علامه شیخ محمد حرزالدین، درباره‌اش می‌نویسد:
ابن ابی‌فائز، از سادات حائر حسینی کربلاست. او از شخصیت‌های بارز و مورد عنایت نزد حکومت در عراق بود و کسی است که رشیدالدین طبیب وزیر سلطان الجایتو خدابنده (متوفای 719 ه.ق)، او را به حله فر اخواند و از او خواست که نقیب‌الممالک، سید تاج‌الدین محمد آوی افطسی و دو پسرش حسین و علی را بعد از آنکه به آنان وعده نقابت عراق را داده بود، بکشد. اما ابن ابی‌فائز به شدت نپذیرفت. سپس از دست او، در همان شب به حائر حسینی گریخت. او جد عالم مشهور و شاعر توانا سید نصرالله فائزی حائری است و بین او و ابوهاشم یازده واسطه و بین او و سید طعمه، پنج واسطه وجود دارد نسب دو خانواده مشهور و بزرگوار در حائر حسینی، آل‌طعمه و آل سید نصرالله و شاخه‌های آن، به وی می‌رسند.[6]
سید ابوسعیده موسوی، معتقد است که شخص مدفون در این بقعه، سید ابوهاشم احمد‌بن‌محمد‌بن‌احمد‌بن‌محمد‌بن‌محمد‌بن‌ابوجعفر احمد مذکور، یعنی نواده اوست و می‌افزاید که مرحوم حرزالدین، بین او و نواده‌اش، اشتباه کرده است.[7]
برای مطالعه قسمت اول اینجا، قسمت دوم اینجا، قسمت سوم اینجا و قسمت چهارم اینجا را کلیک کنید.
